GALA, Passende Zorg, DJZODJP, IZA, WoZo, Zorgtransitie Arbeidsmarkt, Versnellingskamer Technologie in de zorg, Regionalisatie, Zorg op Maat, ga zo maar door. Het is allemaal bedoeld als een poging de zorggroei te beteugelen en de zorgvrager intussen zoveel mogelijk recht te doen.

Cliëntzorg

Mooie initiatieven die duidelijk maken dat het met minder moet, er minder een vanzelfsprekend recht is op zorg en de zorg zelf ook niet meer hetzelfde zal blijven. Zorgvragers krijgen meer en meer de zorg die écht nodig is, wat eigenlijk een eufemisme is voor ‘zo nodig’. De verantwoordelijkheid en regie komt meer en meer bij de zorgvrager zelf te liggen.

Bij ‘z.n. medicatie’ kun je ook zelf bepalen of je een pilletje extra neemt of geeft, als aanvulling op de benodigde dosis. Dat loopt trouwens niet altijd even eenduidig en goed en er valt wellicht ook iets op af te dingen gezien de hoogte van ons medicijngebruik.

Zo is het ook bij de zorg in het algemeen: als het nodig is, als aanvulling, doe je een beroep op de hulp/zorgverleners, je doet vooral zoveel mogelijk zelf. Dat is inmiddels een breed gedragen uitgangspunt en terecht: onzinnig om meer dan nodig zorg te ontvangen. We zien dat bijvoorbeeld terug in ‘reablement’, gericht op het versterken van de autonomie van de zorgvrager zodat er zo min mogelijk tot geen zorg meer nodig is. De uit Denemarken afkomstige methode wordt vooralsnog in bescheiden mate in de ouderenzorg ingezet om dan ook zo lang mogelijk zelfstandig thuis te kunnen blijven wonen. Hoe dan ook, het principe is duidelijk: alleen zorg zo nodig. En dat is prima.

Duurzaamheid, kosten en werk

Bovenstaande geeft een veranderingsdynamiek die vooral aansluit op de wens om zorg duurzaam, betaalbaar en draagbaar te houden. Soms heb je dit soort prikkels nodig om een verandering tot stand te brengen en daar is niets mis mee, integendeel. Alle programma’s die inmiddels lopen dragen zo hun steentje bij, al zijn daar wellicht enkele kanttekeningen bij te plaatsen:

• de rol van de zorgprofessionals zelf blijft nogal eens aan de rand in alle overleggen en beleidsplannen. Het zou goed zijn om kennis te nemen van de ‘Zorgtroonrede’ die zorgprofessionals zelf geschreven hebben;
• de vele beleidsplannen geven door hun eigen focus niet bepaald een integraal beeld van wat nodig is;
• evenzo veroorzaken de programma’s veel beleids- en bestuurlijk overleg dat een intensieve tijdinvestering vraagt waarvan het de vraag is wat het uiteindelijk oplevert;
• evenmin is het altijd duidelijk wie de regie heeft of waar deze ligt en wordt er teveel naar elkaar gekeken.

Zo nodig kan er ook op een andere manier gekeken worden naar de noodzakelijke verandering.

Zorgorganisatie

Het is wellicht zinnig om eens wat strenger te kijken naar de organisatiekant van de zorg zelf. Je zou kunnen zeggen dat we ‘wat’ doorgeschoten zijn. Er is een enorme werk- en prestatiedruk, overvraging van medewerkers, overhead vol verantwoordingssystemen, dubbel werk, tegenwerkende mechanismen en niet alleen op financiën.

De wijze waarop we onze zorg hebben georganiseerd kan wel een tandje minder. Het vervelende is dat het zichzelf echter vooral in stand houden. Onze organisaties hebben dan ook nog de neiging zichzelf uit te breiden. En zeker doen we dat vooral ook zelf! Welke organisatie heeft ‘afbouw’ of ‘afschalen’ van zichzelf in haar doelstellingen? De zorgorganisaties zijn gericht op continuïteit, ze moeten positieve cijfers schrijven, ze moeten over drie jaar ook nog bestaan. Ze willen maatschappelijk nut dienen en ‘zorg leveren’. Daartoe dan ook de stevige PR die alle partijen in de markt houden. Hebben we het echt allemaal nodig? De vraag stellen is hem beantwoorden.

Als er een roer om moet dan dit roer: organiseer zorg zo nodig, met een minimum aan organisatiegraad en administratieve lasten. Ontwikkel een zorgstelsel dat zelf is afgeschaald, minder organisaties heeft, teruggebracht tot hanteerbare en te overziene organisaties en vooral ook minder versplinterde organisaties .en domeinen. Het raakt aan de ‘Zorgtroonrede’ die beoogt dat er beduidend minder mensen aan de zorg werken dan in de zorg. Dat is een andere ‘systeemwijziging’ dan de inhoudelijke focus verleggen naar preventie van zorg en de autonomie van zorgvragers. Zo’n programma heb ik echter nog niet gezien.

Ergo: alleen organisatie zo nodig.

Door: Jac de Bruijn, zelfstandig adviseur Zorg en Samenleving