Wekelijks kunnen de farmaceutische groothandels een kwart miljoen (!) geneesmiddelbestellingen niet krijgen. En dus niet leveren aan de patiënt. Driekwart van deze tekorten hangt samen met het voorkeursbeleid van zorgverzekeraars. Dit is te volgen op de tekortenmonitor van de Stichting Farmaceutische Kengetallen.

Het preferentiebeleid, waarbij de verzekeraar kiest welk geneesmiddel je vergoed krijgt, is sinds 1 januari dit jaar extreem doorgevoerd. Dat geeft reden tot grote zorg over de beschikbaarheid van geneesmiddelen voor miljoenen Nederlanders. En dat voor medicijnen die vaak nog geen euro per maand kosten.

Couvertbeleid

Het preferentiebeleid beloofde ooit transparante lage geneesmiddelprijzen maar is verworden tot geheime prijsafspraken, het zogenoemde couvertbeleid, tussen verzekeraar en fabrikant. Met niet zelden doelbewust kunstmatig hoge lijstprijzen tot gevolg. Dit om te voorkomen dat de medicijnen geleverd worden aan klanten van andere verzekeraars.

Als die klanten het onverhoopt toch nodig hebben, betalen ze de hoofdprijs. Zo ging onlangs de prijs van Fentanyl 100 pleisters die bij VGZ en Zilveren Kruis preferent zijn van 84 cent naar 16 euro.

Hoge bijbetaling

Dan is er nog het wettelijk geneesmiddelenvergoedingssysteem (GVS) dat bepaalt of de patiënt moet bijbetalen: hoe hoger de lijstprijs, hoe hoger de bijbetaling. Zelfs als de verzekeraar het middel veel goedkoper heeft ingekocht. Zo wordt de patiënt afgerekend op een geneesmiddelenprijs die hoger is dan wat de verzekeraar ervoor betaalt.

Medicijnproductie in Europa geeft betere beschikbaarheid, milieugaranties en arbeidsvoorwaarden. Maar als een fabrikant aan de verzekeraar vraagt of de prijs een fractie hoger mag zijn als het middel uit Europa komt, dan luidt het antwoord: nee. Alleen de laagste prijs telt.

Preferentiebeleid

Verzekeraars bestrijden dat het preferentiebeleid oorzaak is van tekorten met als argument dat er ook in andere landen tekorten bestaan. Alsof we in Nederland niets aan het klimaat hoeven te doen, omdat de hele aarde opwarmt. Natuurlijk worden geneesmiddeltekorten ook veroorzaakt door de afhankelijkheid van India en China, maar – zoals gezegd – hangt driekwart van de dagelijkse leveringsproblemen samen met het preferentiebeleid. Honderden, ofwel ongeveer een kwart van alle aangewezen voorkeursmiddelen, zijn op dit moment niet verkrijgbaar.

Meerjarige contracten

Verzekeraars zeggen te zorgen voor leveringszekerheid door meerjarige contracten aan te bieden, maar dat is in de praktijk een farce. Veel voorkeursmiddelen zijn er domweg niet.

Het lijkt genereus dat de zorgverzekeraar bij een tekort een alternatief vergoedt. Maar dan moet dat er wel zijn. Als drie of vier grote verzekeraars langdurige contracten afsluiten voor één specifiek geneesmiddel, dan is er geen markt meer over en trekt de concurrent zijn middel uit Nederland terug. Verzekeraars creëren zo een kwetsbaar monopolie.

Niet-verkrijgbare voorkeursmiddelen

Sommige verzekeraars publiceren ellenlange excel-sheets op hun website met de niet-verkrijgbare voorkeursmiddelen. Met de aangewezen alternatieven erbij. Wat op maandag is aangewezen, kan dinsdag iets anders zijn en op vrijdag weer worden teruggedraaid. Zorgverzekeraars verwachten dat groothandels en apothekers dit op dagelijkse basis aanpassen en uitleggen aan patiënten. Waanzin!

Van de meeste niet-verkrijgbare voorkeursmiddelen is onduidelijk wanneer ze weer beschikbaar zijn. Dat is dan plots het geval, waarna het net ingekochte alternatief onverkoopbaar is. De groothandels kunnen de als alternatief ingekochte geneesmiddelen dan weggooien: over datum.

Veiligheidsvoorraad

Zorgverzekeraars verwijzen verder naar de extra veiligheidsvoorraad die groothandels dit jaar moeten aanleggen. Alleen al qua investering kost dat honderden miljoenen euro’s. Voor dode voorraad. Dat wil de bank niet financieren. En de verzekeraar betaalt er niet voor. Dus dat gaat niet gebeuren.

Verbod op export

Tot slot pleiten verzekeraars voor een verbod op de export van geneesmiddelen bij een dreigend tekort. Goed nieuws: dat is al lang geregeld. Door de gedragscode van de vier farmaceutische groothandels die alle apotheken en ziekenhuizen van een compleet medicijnassortiment voorzien. De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGJ) ziet hierop toe.

Toezicht op voorkeursbeleid

Dat brengt ons bij de kern van het probleem. De zorgverzekeraars zijn erg tevreden met hun eigen preferentiebeleid. Maar wie ziet erop toe dat zij op een maatschappelijk gewenste wijze invulling geven aan hun voorkeursbeleid en zorgplicht?

In de praktijk toetst de Nederlandse Zorgautoriteit alleen procedureel of verzekeraars de juiste vinkjes hebben gezet, maar niet inhoudelijk of het beleid bijdraagt aan beschikbaarheid, doelmatigheid en duurzaamheid van de zorg. Als zorgverzekeraars zo lichtzinnig speculeren met geneesmiddelen en de toezichthouder treedt niet op, dan is de patiënt vogelvrij verklaard.

Onlangs nam minister Kuipers het initiatief tot een speciale werkgroep die voor de zomer met acties moet komen die leiden tot een gezondere Nederlandse geneesmiddelenmarkt. Een goede zaak dat de minister de regie pakt, want zonder corrigerende maatregelen stevenen we af op een ramp.

Door: Léon Tinke, voorzitter BG Pharma, koepel van farmaceutische groothandels, en CEO van Pluripharm Groep