De zeven Nederlandse ziekenhuizen die samenwerken als Santeon zijn nu zes jaar geleden aan de slag gegaan met waardegedreven zorg. Rondom een aantal aandoeningen vormden ze multidisciplinaire teams die data met elkaar deelden en vergeleken. Zo moest aan het licht komen waar ruimte voor kwaliteitsverbetering lag.

Gevoel voor data

Het verbeterteam heupartrose was één van de eerste teams en heeft nu dus zes jaar ervaring opgedaan met het vergelijken van data en vandaaruit verbeteren van zorg. “In die eerste jaren kun je van die data heel veel leren”, vertelt Susan Tenniglo. “Door te vergelijken krijg je meer gevoel bij de data. Wat betekent een bepaald percentage pijn? Is dat goed of slecht?”

Verbeteringen doorvoeren

Het vergelijken van data leidde ook daadwerkelijk tot andere werkwijzen en betere uitkomsten van zorg. “Een van de ziekenhuizen had bijvoorbeeld meer heupluxaties (heup uit de kom, red.) na een heupvervangende operatie’, vertelt Rudolf Poolman, die ook medisch leider is van het verbeterteam. “We hebben toen gekeken naar de grootte van de heupkoppen die werden gebruikt. Die hebben we veranderd, waarna het aantal heupluxaties afnam.”

Input van patiënt

Veel van de verbeteringen die bij de Santeon ziekenhuizen zijn doorgevoerd zijn ingegeven door de input van patiënten. ‘We hebben een scorekaart met enkel relevante scores voor de patiënt”, vertelt Tenniglo. “Bij het verbeterteam zit de patiënt aan tafel. Dat opent onze ogen, dan blijkt dat kwaliteitsverbetering ook vaak zit in de beleving van het proces.

Poolman valt haar opnieuw bij met een voorbeeld: “Als je mag naar huis mocht na een operatie, moest je nog wel medicijnen ophalen bij de ziekenhuisapotheek, vervolgens zit je daar te wachten. Nu krijgen mensen hun medicijnen gelijk mee. Voor ons zijn het kleine dingen, maar voor patiënten heel groot.”

Nieuwe fase

Hoewel het vergelijken van data dus van groot nut is gebleken, zit er ook een grens aan wat je ermee kunt bereiken. “Na een aantal jaren van verbeteringen doorvoeren bereik je een punt dat daar een ruimte voor verbetering kleiner wordt”, vertelt Tenniglo verder. “Er is niet meer één ziekenhuis dat het om een bepaald punt minder goed doet. Dan moet je samen gaan kijken hoe je verder gaat.”

Het verbeterteam heupartrose gaat hiermee een nieuwe fase is. “We kijk nu of er nog slimmere manieren zijn om het te doen. Kunnen we de data van de verschillende ziekenhuizen bijvoorbeeld automatisch ophalen plaats van handmatig? Dat doen we nu via HIPS”, vertelt Poolman, verwijzend naar het Health Intelligence Platform Santeon, het (voor orthopeden toepasselijk genaamde) gezamenlijke dataplatform van de zeven Santeon ziekenhuizen. “We bekijken hoe we daar een lerend systeem van kunnen maken. We richten ons nog meer op het doen van wetenschappelijk onderzoek en het publiceren hiervan, zodat ook anderen ervan kunnen leren en het verbeteren van de zorg nog sneller gaat.”

Coronapandemie

Intussen zijn er ook factoren die het werk van het verbeterteam frustreren en soms tenietdoen. “Door de verbeteringen die we hadden aangebracht, hebben we de opnameduur rondom een operatie kunnen verminderen. Door de coronapandemie zijn we daarin weer een stap teruggeworpen. Doordat zorg werd uitgesteld, konden mensen pas later geopereerd worden en verslechterde hun situatie.”

Schaarste

Ook de personeelstekorten spelen het verbeterproject parten. “Werken in een periode van krapte kan erg frustrerend zijn”, beaamt Poolman. “Je hebt investeringen nodig vanuit de ziekenhuizen en steun van de zorgverzekeraars. Maar uiteindelijk gaat het met menskracht. In de zorg is het vaak hard werken en niet altijd voor de hoogste beloning. Je kan dan wel leuk met value based healthcare bezig willen zijn, maar de mensen moeten het doen en die moet je de tijd hiervoor geven. Ziekenhuizen en zorgverzekeraars moeten het ook vooral niet zien als een bezuinigingsoperatie, het gaat om waarde toevoegen.”

“Wat bezig zijn met waardegedreven zorg wel doet, is het werk leuk maken”, gaat Poolman verder. “Het is ontzettend leuk als je bezig kunt zijn met verbetering, met leren, als je daar de tijd voor krijgt. Iedereen moet je wel even vrij kunnen spelen.”

Volgens de medisch leider van het verbeterteam moet er in tijden van schaarste juist nog meer gezocht worden naar waar tijd en ruimte zit. “We moeten ook vaker over ons eigen vak heen kijken. Bij longkanker is bijvoorbeeld geleerd dat mensen minder lang doorbehandeld willen worden dan wij altijd hebben gedacht. Soms kun je door minder te doen, ruimte scheppen voor iets anders. Kwaliteit van leven wordt des te belangrijker. Je moet nog beter kijken welke patiënten de meeste baat hebben bij een behandeling.”

Moeilijk gesprek

Deze insteek kan volgens Poolman wel tot moeilijke vragen leiden. “Moet je iedereen in het eindstadium van dementie nog een heupoperatie geven? Het kan een moeilijk gesprek worden, bijvoorbeeld met familie, maar daar moet je niet voor wegduiken. Met data kun je een geïnformeerd gesprek voeren. Dat is iets natuurlijk iets anders dan een emotioneel gesprek. Het belangrijkste wat is dat het draait om kwaliteit, je doet het voor de patiënt.”

Santeon werkt aan een ander traject dat draait om samen beslissen. Daar wordt gewerkt aan de ontwikkeling van keuzehulpen. “Je ziet dat die enorm gewaardeerd worden en ze leiden ook tot minder operaties. En de operaties die je doet hebben een beter resultaat”, stelt Poolman.

In de toekomst moet het tot slot steeds beter mogelijk worden om het juiste moment voor een operatie vast te stellen. “We zien nu dat mensen door corona te laat een operatie krijgen. Maar opereren bij te weinig artrose is ook niet goed. In de toekomst verwachten we met AI (kunstmatige intelligentie, red.) dat moment steeds beter zullen kunnen inschatten.”, aldus Poolman.