Er zijn nieuwe technologieën, toepassingen, ideeën en inzichten in overvloed om hoogwaardige zorg toegankelijk en betaalbaar te houden. Maar de invoering in de dagelijkse praktijk blijkt weerbarstig. Hoe kunnen zinvolle innovaties – die bijdragen aan de toekomstbestendigheid van de Nederlandse zorg – sneller hun weg vinden naar de zorgpraktijk? De meest innovatieve zorg, maar ook de meest toekomstbestendige en goedkoopste zorg is… geen zorg. Daarop komen de zorgprofessionals in de virtuele tafel al snel: “Gezond oud worden en dan in één keer dood – dat is het ideaal.”

Ecosysteem

Dat gaat niet zomaar. Een van de belangrijkste belemmeringen om dat ideaal te realiseren, is het bestaan van silo’s of eilandjes in de zorg. Gezondheidsbevordering en ziektepreventie vragen juist een geïntegreerde, gezamenlijke effort. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Want wie pakt de regie? Financiële prikkels zijn nog steeds het effectiefst om gedrag te veranderen en keuzes te beïnvloeden. Dat vraagt om een proactieve rol van de zorgverzekeraar, zou je zeggen. Maar ook de politiek en de maatschappij hebben een belangrijke taak om structurele veranderingen in gang te zetten. De deelnemers aan de digitale sessie komen al snel tot de conclusie: De urgentie van innovatie zit niet zozeer in nieuwe technologieën en toepassingen – al kan automatisering best een rol spelen in het beteugelen van oplopende zorgkosten en het gebrek aan personeel. Nee, het gaat om dingen ánders doen. Het draait om procesinnovatie en sociale innovatie. Echte winst zit in het veranderen van stromen binnen het zorg-ecosysteem, of de ‘humuslaag’ aan relaties en verbanden tussen allerlei verschillende partijen in de zorg. Aan de basis van een betere (volks)gezondheid ligt het stimuleren van een gezonde leefstijl. Hoe krijgen we dat voor elkaar? Daarvoor draagt de digitale discussietafel drie oplossingsrichtingen aan: data, duwtjes en duiten.

Data

Is er dan helemaal geen nut of noodzaak voor technologische innovaties in de zorg? Zeker wel. De sleutelwoorden zijn: big data, kunstmatige intelligentie, algoritmen. Dat levert bruikbare inzichten op, zoals in gedrag van mensen. Als voorbeeld wordt het project onder het motto ‘Data Saves Lives’ van de Deense overheid aangehaald. Dat faciliteert grote, longitudinale onderzoeken met als doel preventie en vroege opsporing van ziektes. Met effect. Maar ook tech-bedrijven en supermarkten zetten data over consumentengedrag succesvol in om te voorspellen en te beïnvloeden. Technologie en data zijn er al, ze worden alleen nog niet door de juiste partijen gebruikt, zo concludeert de virtuele tafel. Daar ligt een klein dilemma: Innovatie die relevant is voor de zorg komt vaak vanuit een hele andere hoek, maar tegelijkertijd kan het proces niet zonder commitment van zorgverleners en patiënten.

De deelnemers oordelen dat het begrip ‘health data’ hier nog op veel weerstand stuit. De Nederlandse zorg is traditioneel, terughoudend en weinig adaptief op dit gebied. ‘We’ zijn doodsbenauwd als er al één datalekje is. Het uitwisselen van data tussen ziekenhuizen is een moeizaam proces. Men kijkt met argusogen naar medische besluitvorming op basis van algoritmen of AI. Maar misschien kunnen patiënten een rol spelen in het bevorderen van beter datagebruik in de zorg, zo opperen de partijen aan de digitale tafel. Bovendien: Lang is er gedacht dat marktwerking en concurrentie alles gaan oplossen, maar de overheid móet een rol spelen om informatiestandaarden op te leggen, privacy en beveiliging goed te regelen en open systemen te creëren waardoor data gekoppeld kunnen worden.

Duwtjes, oftewel een lichte dwang

Op individueel niveau is er weer iets anders aan de hand. Mensen hebben – op basis van data – meer inzicht in hun gedrag en gezondheid als ze dat willen. Toch is het voor veel consumenten lastig om verstandige keuzes te maken. De meeste mensen zijn niet opgewassen tegen de verleidingen, vinden de gesprekspartners aan de virtuele discussietafel. Dit proces kan een beetje in positieve richting gestuurd worden door gedragspsychologische motivatietechnieken. Het geven van duwtjes, oftewel in goed Nederlands: door ‘nudging’. Denk bijvoorbeeld aan looproutes door supermarkten of hoe hoog gezonde artikelen in de schappen liggen.

Misschien minder charmant, maar wel noodzakelijk, is de methode om zaken af te dwingen via wetten en regels. Meer dwingende overheidsmaatregelen zijn nodig om gewenste keuzes te stimuleren – zowel voor organisaties als voor burgers. Scholen moeten worden verplicht om tijd en geld te steken in sporten. Werkgevers, gemeenten en onderwijsinstellingen moeten investeren in vitaliteit van hun mensen. Op individueel niveau kunnen een vettax en een suikertax zeker verschil maken, zo vinden de deelnemers aan tafel.

Duiten

De laatste twee voorbeelden laten het al zien. De ‘Haarlemmerolie’ om (volks)gezondheid te bevorderen is geld. Dé oplossing zou het ontwikkelen van een winstgevend businessmodel rondom goede voeding en beweging zijn, daarover zijn alle gesprekspartners het eens. Maar dat blijkt in de praktijk best moeilijk. Er blijken nauwelijks sprekende voorbeelden te zijn van winstgevende initiatieven op grote schaal.

Een belangrijke voorwaarde om van volksgezondheid een verdienmodel te maken is preventie als keten te organiseren en financieren. Dat betekent afstappen van de eilandjes in de zorg. Binnen zo’n keten moet één partij verantwoordelijk zijn. Die investeert dan en kan zelf rendement maken. De gesprekspartners aan de digitale discussie denken dat zulke gezondheidsketens waarschijnlijk uit andere partijen gaan bestaan dan alleen de traditionele zorgpartijen. Zo kunnen tech-bedrijven en supermarkten een nieuwe, waardevolle rol spelen. Het moet commerciële partijen dan wel gegund zijn om er wat aan te verdienen als ze bijdragen aan de reductie van de totale zorgkosten in Nederland.

Bovenstaande punten zijn niet per se de standpunten van Roche Diagnostics, maar de ambities en ideeën van de huisarts, klinisch chemicus, diabetespatiënt/ondernemer en zorgverzekeraar die ook deelnamen aan de discussie. Dit gesprek smaakt naar meer! De combinatie van deze deelnemers was interessant, maar Roche is ook op zoek naar minder traditionele gesprekspartners (retail-experts? designers? studenten?) om nog verder reikende ideeën voor de zorg te ontwikkelen. Wil je meedoen? Neem dan contact op met Roche Diagnostics.