Door Charlotte Oldenburg, Nathalie van de Louw, Marjolein Gerritsen en Anke Nizet, Coöperatie VGZ.
Zorgverzekeraars hebben de maatschappelijke rol om de zorg toegankelijk en betaalbaar te houden. Coöperatie VGZ werkt samen met zorgaanbieders elke dag aan Zinnige Zorg. Steeds vaker ontwikkelen we in samenwerking met het netwerk Zinnige Zorg en andere stakeholders ook zinnige e-health initiatieven.
Zinnig
Door de razendsnelle ontwikkeling van e-health ontvangt Coöperatie VGZ vele verzoeken voor financiering. Niet alle e-health initiatieven halen de eindstreep. Bij de selectie proberen we de volgende vragen te beantwoorden. Wat maakt een e-health initiatief zinnig voor de patiënt? Wat zijn de effecten op korte en lange termijn? Houdt e-health genoeg rekening met de ouderen en/of laaggeletterden? Heeft de Nederlandse bevolking wel genoeg kennis, motivatie en zelfvertrouwen om zelf de regie te voeren over de gezondheid? En zorgen de e-health initiatieven voor minder (onnodig) zorggebruik?
Bewijslast
De noodzakelijke bewijslast van e-health initiatieven over de effecten en de meerwaarde voor de patiënt en kosteneffectiviteitsstudies groeit, maar is vaak nog niet aanwezig. Door het tempo waarin de e-health initiatieven ontwikkeld worden, is het opzetten van een degelijke effectstudie lastig.
Het gevolg is dat burgers, patiënten en zorgprofessionals moeilijk de juiste toepassing vinden en selecteren. En bovendien zijn niet alle mensen door e-health in staat om de regie te nemen over hun gezondheid. Door (te) veel te meten worden mensen vaak ook onnodig ongerust. Bij kwetsbare groepen leidt dit juist tot een toename van onnodig zorggebruik (Bolman C, E-health bij kwetsbare groepen een uitdaging, 2019).
Succesvolle pilots, evaluatie- en kosteneffectiviteitsstudies geven geen garantie op succes in de praktijk. Om implementatie en opschaling tot een succes te maken, spelen factoren een rol die in eerdere fasen van innovatie vaak onderbelicht blijven (ZonMw, Programma actieplan e-health). Een belangrijke factor is bijvoorbeeld de mate waarin zorgprofessionals hun houding en gedrag kunnen aanpassen.
Vijf criteria
In het netwerk Zinnige Zorg werken we aan een andere mindset. Zorgaanbieders kijken steeds opnieuw kritisch naar wat zinnige zorg is voor de patiënt.
Onderdeel van deze beweging zijn e-health initiatieven. De initiatieven die voldoen aan de volgende vijf criteria worden aangemerkt als Good Practices en opgenomen in het Zinnige Zorg Portaal:
- Vernieuwend en geen common practice in Nederland
- Meetbaar bewezen met resultaten uit de zorgpraktijk
- Doelmatig
- Toepasbaar op andere plekken in het land
- Er is een zorgprofessional als ambassadeur.
Implementatie en opschaling is binnen het netwerk Zinnige Zorg succesvol, doordat we intensief samenwerken, we relevante inzichten met elkaar delen, we van elkaar leren waarom een initiatief juist wel of niet werkt, én de zorgprofessional een actieve rol als ambassadeur vervult in de ontwikkeling en opschaling van de e-health initiatieven. Vaatchirurg Allan Vafi onderstreept deze rol van de zorgprofessional elders op Qruxx.
Beeldbellen
Een mooi voorbeeld van een zinnig e-health initiatief is de inzet van beeldbellen bij de behandeling van cliënten met angst en dwangstoornissen. Met dit initiatief van GGZ instelling Vincent van Gogh, is de therapeut virtueel aanwezig in de thuissituatie. Dit zorgt voor een hoge cliënttevredenheid, de mogelijkheid om direct te oefenen in de thuissituatie én een halvering van de klinische behandeling. Die kan van gemiddeld zestien naar acht weken.
“Niemand wil lang in een kliniek wonen, zo ben je eerder in je vertrouwde omgeving en kan je gericht oefeningen in je eigen omgeving doen, veel effectiever” (Kris Verdonschot, cliënt van Vincent van Gogh)
“Het gebruik van exposure middels beeldbellen bij het Centrum voor Angst en Dwang levert extra kwaliteit voor de cliënt en de behandelaar. Door deze werkwijze kunnen we meer cliënten behandelen in dezelfde tijd, bereiken cliënten betere resultaten en hoeven cliënten minder lang te verblijven op het Centrum voor Angst en Dwang” (Maarten Kaarsemakers, klinisch psycholoog/psychotherapeut en Specialistmanager van Centrum Angst een Dwangstoornis)
Een ander voorbeeld van een zinnig e-health initiatief is de Ik-Herstel app. Via de app volgt de patiënt een gepersonaliseerd herstelplan. Gedurende het gehele zorgpad volgt de zorgaanbieder de patiënt nauwkeurig en grijpt in bij afwijkingen. De herstelperiode verkort hierdoor negen tot twaalf dagen.
“Waar patiënten vroeger een aantal dagen zorg en informatie in het ziekenhuis ontvingen, zijn zij nu soms dezelfde dag alweer thuis, maar blijken onvoldoende geïnformeerd te zijn over het herstel. Hierdoor blijkt herstel na operaties langer te duren dan dat je vanuit medisch perspectief zou verwachten. Ik-Herstel voorziet in deze behoefte.” (Judith Huirne, gynaecoloog Amsterdam UMC)
Geen extra en onnodige zorg
Inmiddels is er een reeks voorbeelden van andere zinnige e-health initiatieven: Mijn IBD coach, LifeVest, CTG-scan thuis, Notube (online net coaching), Telemonitoring ICD, Telemonitoring hartfalen, COPD InBeeld en de Luchtbrug.
Dit laatste e-health initiatief is ontwikkeld door Radboudumc om astma bij kinderen onder controle te krijgen en zelfmanagement te promoten door continue monitoring door de patiënt. Het is een succesverhaal: minder reistijd, werkverzuim bij de ouders en schoolverzuim bij de kinderen. Daarnaast levert het een kostenbesparing op van 55 procent per patiënt per jaar. Dit zinnig e-health initiatief is inmiddels door achttien andere ziekenhuis overgenomen. En last but not least: een traditionele zorg wordt vervangen door digitale zorg.
Zinnige e-health initiatieven zijn écht van meerwaarde als ze zorgen voor een andere inrichting dan de traditionele zorg, een passend substituut, geen extra en onnodige zorg. Dit levert ook een positieve bijdrage aan het toenemende personeelstekort in de zorg.
Lagere kosten
Bovengenoemde zinnige e-health initiatieven leiden tot betere zorg voor de patiënt én lagere kosten voor de premiebetaler. Minder onnodig zorggebruik en dus een dalend volume bij het ziekenhuis, onder andere in lijn met de ambities uit het Hoofdlijnenakkoord medisch-specialistische zorg, de GGZ-instelling of elders in de keten.
Coöperatie VGZ sluit met haar alliantiepartners meerjarencontracten af. Dit biedt zorgprofessionals ruimte om te leren en te ontwikkelen. Het resultaat is een actieve inzet op zinnige zorg en een daling van het zorgvolume.
De digitale transformatie in de gezondheidszorg is niet meer tegen te houden. En dat is maar goed ook. Het kan helpen om snel goede diagnoses te stellen, makkelijker informatie met andere specialisten uit te wisselen, een passend substituut te zijn van traditionele zorg en de zorg zinniger te maken.
Geen doel maar middel
Met de personeelstekorten en de stijgende vergrijzing is het essentieel dat er nieuwe zinnige (e-health) initiatieven komen. Doordat de technologische ontwikkelingen snel gaan en er nog weinig onderzoek is gedaan naar de efficiëntie van e-health toepassingen, is het essentieel om goed te snappen welke initiatieven daadwerkelijk bijdragen aan zinnige zorg. E-health is niet het doel, maar een middel om voor iedereen in Nederland kwalitatief goede, betaalbare en zinnige zorg te garanderen, voor nu en in de toekomst.
