Verschillende ontwikkelingen in de samenleving maken duidelijk hoe groot de druk is op de zorgsector en op de mensen die er werken. Zo is er de vergrijzing door een toename van de levensverwachting waarmee een groeiend aantal ouderen met chronische aandoeningen en dementie gebruik maakt van de zorg. Ook zijn er meer alleenstaande ouderen die langer thuis wonen. De nieuwe regels ten aanzien van maatschappelijke zorg en de gevolgen van het coronavirus hebben de urgentie van de tekorten in de zorg nog eens benadrukt.

Tekort

Deze sterk toenemende vraag naar zorg leidt tot een te hoge werkdruk bij de huidige zorgmedewerkers. Al voor de coronapandemie werd in Nederland in 2022 een personeelstekort verwacht van 80.000 medewerkers (Monitor Actieprogramma Werken in de Zorg, 2019).In de regio Utrecht vertaalt zich dat naar een tekort van ongeveer 3.300 zorgmedewerkers in 2022 (UtrechtZorg, september 2019). Op mbo-niveau gaat het dan om een tekort aan 780 Verzorgende-IG medewerkers en 1.000 Verpleegkundige medewerkers in 2022.

De werkdruk in de zorgsector groeit ook door de behoefte aan andere competenties, zoals het omgaan met nieuwe apparatuur en nieuwe vormen van communicatie met cliënten door bijvoorbeeld zorg op afstand. Daar komt bij dat in aanpalende sectoren, zoals maatschappelijke zorg- en welzijn, ook verpleegtechnische kennis en vaardigheden wordt gevraagd. Kortom, de druk om efficiënter te werken in de zorg is voelbaar. Voor de sector is het dé uitdaging om binnen de beperkte tijd tóch te werken aan een optimale, duurzame inzetbaarheid van de zorgprofessional.

Flexibel onderwijsconcept

Om hieraan bij te dragen heeft het ministerie van VWS als doelstelling dat het aantal zij-instromers en herintreders in de zorgsector elk jaar met 20% toeneemt. Het inzetten van zij-instromers naast de reguliere instroom kan niet alleen een belangrijke bijdrage leveren aan de bestrijding van het personeelstekort in de sector, maar ook de werkdruk van het huidige personeel verlagen. Hiervoor werken ROC Midden Nederland en het Nederlands Commercieel Opleidingsinstituut MBO College (NCOI) gezamenlijk aan het zogenoemde Virtual Learning Lab.

Het Virtual Learning Lab is onderdeel van een flexibel onderwijsconcept. Dit online platform stelt studenten van de Verzorgende IG-opleiding in staat onafhankelijk van tijd, plaats en de beschikbaarheid van docenten of praktijkbegeleiders te leren en oefenen met verpleegtechnische kennis, vaardigheden en houding. Hierdoor is er minder zorgpersoneel nodig voor de opleiding. De focus ligt hierbij op het oefenen met de verpleegtechnische handelingen zoals opgenomen in het Vilans protocol. Door het flexibel volgen van afzonderlijke onderdelen van het opleidingsprogramma op het moment dat daar behoefte aan is, willen het ROC en NCOI er bovendien aan bijdragen dat nieuw personeel sneller inzetbaar is.

De basis is een al bestaande app, CareUp, die verder ontwikkeld wordt tot het gewenste Virtual Learning Lab. CareUp is door TripleMotion Media B.V. een aantal jaren geleden ontwikkeld voor zorgprofessionals en studenten in de zorg. De app is al volop in gebruik, zowel bij zorginstellingen als bij scholen en is te downloaden op een mobiele device. Alle Vilans-protocollen zijn beschikbaar in CareUp. Voor zorgprofessionals is het mogelijk om via deze app de benodigde zorgaccreditatiepunten te halen.

Levensecht

De app CareUp krijgt voor het Virtual Learning Lab een upgrade door leersituaties meer levensecht te maken. Daarnaast komen er meer niveaus om mee te oefenen, variërend van een kort instructiefilmpje voor beginners, gevorderden en experts. Ook is er de mogelijkheid voor toetsen. De gesproken en geschreven teksten worden gescreend op taalniveau zodat het geschikt is voor elke student vanaf mbo-niveau. Voor meer informatie kun je hier een kijkje nemen naar de demo.

Een belangrijk doel van het Virtual Learning Lab is dat studenten oefenen met scenario’s die overeenkomen met praktijksituaties. Bijvoorbeeld: je pieper gaat af terwijl je bezig bent met het uitvoeren van een verpleegtechnische handeling.

Jos van Leeuwen, directeur eigenaar TripleMotionMedia: ‘’Het is belangrijk om te leren inspelen op deze situaties. Het Virtual Learning Lab bevat meerdere scenario’s, geschikt voor meerdere doelgroepen. Ook is CareUp geschikt voor bevoegde zorgmedewerkers die bekwaam moeten blijven. Kwaliteit van zorg moet gegarandeerd zijn. Deze samenwerking en het product CareUp dragen hier aan bij.’’ Eind april is er een testdag geweest met het Virtual Learning Lab, waar docenten en zorgmedewerkers een eerste versie hebben bekeken. Een aanwezige reageerde: “Het VLL vormt een goede voorbereiding op de praktijk. Door het spelen van deze app sla je de verpleegtechnische handeling alvast op in je geheugen.”

Het “nieuwe leren” neemt een belangrijke plaats in bij het Virtual Learning Lab. Door game-elementen toe te voegen daagt het Lab studenten uit om door te gaan met het oefenen van de zorgprotocollen. Docenten en stagebegeleiders kunnen laten zien betrokken te zijn bij hun studenten door (aanmoedigende) berichten te sturen via de app.

Niet vervangen

Een belangrijk onderdeel van het Virtual Learning Lab is ‘duurzame borging’ opdat het Lab ook nadat het project is afgerond actueel blijft. Er komt een periodiek gebruikersoverleg samen met de leverancier. Ook is er budget beschikbaar voor toekomstige wijzigingen en wensen.

De docenten en stagebegeleiders krijgen uitleg over de werking van de app en hoe dit goed is in te zetten in de lessen en praktijkstages. Waar mogelijk wordt zoveel mogelijk aangesloten bij al bestaande initiatieven met betrekking tot zorg, technologie en innovatie. Voor deze professionalisering van docenten en stagebegeleiders blijven we aandacht vragen, ook in de toekomst.

Wouter Hommes, Manager Onderwijsvernieuwing & Innovatie bij NCOI: ‘’Natuurlijk kan het Virtual Learning Lab de praktijk niet vervangen. Maar dankzij deze techniek kunnen studenten de routines goed in de vingers krijgen en is het een kleine stap naar de praktijk. Helemaal omdat alle handelingen gebaseerd zijn op de Vilans-protocollen.” Jos van der Eijk, Directeur Gezondheidszorg College van ROC Midden Nederland: “Deze samenwerking tussen ROC Midden Nederland en NCOI is natuurlijk inspirerend en, op dit gebied, ook urgent. Het is mooi om te zien hoe we gezamenlijk de schouders eronder zetten.” 

Toekomst

Dit project wil door het Virtual Learning Lab de opleiding tot Verzorgende IG bij het NCOI en ROC Midden Nederland optimaal flexibel aanbieden in de derde leerweg. Derde leerweg houdt in dat het onderwijs zich richt op zijinstromers en herintreders. Het houdt in dat de opleiding niet mede gefinancierd wordt door het ministerie van OC&W, dus is het in verhouding duurder. De opleidingsduur is echter korter omdat de opleiding op maat wordt ontwikkeld. Onderdeel van dit project is specifieke doelgroepen werven om extra instroom in deze opleiding, en dus voor de arbeidsmarkt zorg, te genereren.

In de toekomst, buiten de scope van dit plan, zal opschaling van het Virtual Learning Lab onderzocht worden. Om te beginnen kunnen andere opleidingen die CareUp reeds gebruiken, profiteren van de update die CareUp zal ondergaan om te komen tot het Virtual Learning Lab. En NCOI en ROC MN denken aan inzet bij de opleidingen Verpleegkunde (mbo en hbo) en bij het keuzedeel verplegende en verpleegtechnische handelingen van de opleiding Maatschappelijke Zorg. Daarnaast is het Virtual Learning Lab in de toekomst ook te gebruiken bij de scholing voor de herregistratie BIG voor verpleegkundigen.

Inger Sluimer en Ingrid Klasberg, beiden ROC Midden-Nederland