“Kwetsbare groepen in Nederland worden nog steeds uitgesloten van goede en toegankelijke zorg”, zegt Fonda Sahla, oud-Kamerlid en nu bestuurslid van het Nationaal Netwerk Inclusieve Zorg (NNIZ). “Wij willen dat iedereen menswaardige zorg ontvangt. Dat vraagt om gedragsverandering van alle partijen.”
Onderwerp parkeren
Zorgbestuurders, professionals maar ook gemeenten en belangenorganisaties zoeken naar praktische handvatten om inclusiviteit vorm te geven. Steeds meer organisaties lopen tegen problemen aan, ziet Andrea Reidsma. Reidsma is bestuurslid bij het NNIZ en voorzitter van SPOT, de brancheorganisatie van kleinschalige zorgorganisaties. “Zonder concrete verankering van inclusiviteit en diversiteit in beleid, zal de noodzakelijke versnelling uitblijven. Organisaties weten vaak niet waar ze moeten beginnen. En mensen zijn bang om fouten te maken. Ze durven het gesprek niet aan, het onderwerp wordt dan al snel geparkeerd.”
Terwijl organisaties steeds vaker tegen problemen aan lopen. Zo noemt Sahla de verschillende rechtszaken in ziekenhuizen waarbij mensen zich niet gelijkwaardig behandeld voelen. “Denk aan verschillende overtuigingen bij levensbeëindiging. Door de juiste mensen daarbij in een goed gesprek te betrekken kunnen deze rechtszaken en veel problemen die daarmee samengaan voorkomen worden.”
Bindende richtlijnen
Hoewel inclusiviteit een principiële kernwaarde is van de Nederlandse gezondheidszorg, laat de praktijk zien dat de zorg nog niet volledig inclusief en effectief is. Sahla en Reidsma pleiten daarom voor nauwe samenwerking tussen alle relevantie partijen, zoals de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ), zorgverzekeraars, zorgaanbieders en patiëntenorganisaties om inclusieve zorg in alle domeinen te bereiken.
Daarbij zijn duidelijke en bindende richtlijnen van de NZa en IGJ nodig. Sahla denkt daarbij aan indicatoren die inclusiviteit en toegankelijkheid in de zorg waarborgen. “Daarmee is er toezicht en ben je als zorgverlener en zorgverzekeraar verplicht om inclusieve zorg te bieden.”
Dat moeten volgens Reidsma ‘zachte indicatoren’ zijn. “Het gaat om de randvoorwaarden, want hoe je concrete invulling aan inclusieve zorgt geeft is voor elke organisatie anders.”
Kwaliteitskompas ouderenzorg
Een voorbeeld waarbij zachte indicatoren in beleid meegenomen kunnen worden is volgens Reidsma het kwaliteitskompas van de ouderenzorg. Reidsma denkt dat het kwaliteitskompas de beweging naar inclusieve zorg gaat ondersteunen. “Doordat de strakke systemische indicatoren er af zijn is er nu ruimte voor het goede gesprek.”
Eerder werd de ingangsdatum van het kwaliteitskompas nog uitgesteld omdat het Zorginstituut het kompas niet concreet genoeg vond. En Patiëntenfederatie Nederland steunt het kwaliteitskompas niet omdat de federatie objectieve kwaliteitseisen mist. De patiëntenorganisatie vindt het kompas daarmee inhoudelijk niet goed genoeg.
Reidsma: “Maar die harde normering is precies wat we nu niet nodig hebben, ook niet bij inclusieve zorg. Je kan dat niet terugbrengen tot feitelijke indicatoren, het gaat om gedragsverandering van alle partijen. Daar moet de inspectie op controleren.”
Zorgverzekeraar
Reidsma doet ook gelijk een beroep op de zorgverzekeraars. “Het zou pijnlijk zijn als zorgverzekeraars hierbij harde normeringen en percentages blijven stellen. Bijvoorbeeld wanneer een bepaald percentage van het medewerkersbestand moet bestaan uit mensen met een migratieachtergrond. Dan heb je er niks van begrepen.” Reidsma denkt dat zij dat op een andere manier kunnen verwoorden in het beleid. “Het inkoopbeleid kan bijvoorbeeld scherper.”
Politieke agenda
De initiatiefnemers van het NNIZ vinden dat er meer politieke aandacht voor het onderwerp nodig is. Sahla: “Voor de politiek geldt dat daar veel witte en hoog opgeleide mensen zitten. Als je hier niet mee te maken hebt en je bent het gewend om de zorg te krijgen die je verdient, dan staat het niet zomaar op de agenda. Er wordt bijvoorbeeld vaak gedacht dat met persoonsgerichte zorg het onderwerp voldoende is gedekt. Terwijl ondersteuning vanuit de politiek een beweging op gang kan brengen.”
Netwerk
Sahla en Reidsma zijn het NNIZ gestart, met als doel het thema te agenderen bij de relevante systeempartijen door inclusiviteit en diversiteit in beleidsregels op te nemen. En daarnaast zorginstellingen en zorgprofessionals zo optimaal mogelijk te ondersteunen om toegankelijk en inclusieve zorg aan te bieden. Ten slotte is er volgens de bestuurders een investering nodig in scholing van zorgverleners en beleidsmakers, zodat inclusieve zorg in de praktijk wordt toegepast.
Sahla: “Inclusieve zorg betekent dat iedereen, in alle aspecten van het leven, gelijkwaardig mee mag doen en dus recht heeft op goede, toegankelijke zorg, ongeacht geslacht, gender, religie, seksuele gerichtheid of cultuur. Met het netwerk willen we het onderwerp agenderen en kennis onder de leden delen. Iedereen kan aansluiten. Het is mooi om te zien dat er steeds meer organisaties bijkomen die echt iets willen veranderen.”
