Zorg? Dat regelt de overheid

Sinds de jaren vijftig is de kwaliteit van de Nederlandse zorg fors gestegen. Die kwaliteitsverbetering werd centraal vanuit de overheid georganiseerd. Het gevolg was dat we een tijdlang zelfs geen wachtlijsten hebben gehad; een enorm succes. De keerzijde? Overheidsgeld en de daarbij behorende verantwoordingscultuur creëerden een overgeorganiseerde systeemwereld. En burgers gingen zich daarnaar gedragen. Zorg? Daar hoef je niks voor te doen, want dat regelt de overheid. Dat wreekt zich nu de zorg in zijn huidige vorm onbetaalbaar wordt.

Gat in de grond als toilet

Onlangs was ik samen met een groep zorg- en woningcorporatiebestuurders op studiereis in Japan, georganiseerd door Coincide. We bezochten een zorginnovatielab waar we een toilet voor ouderen te zien kregen: een gat in de grond met een wc-bril en -deksel erop. Onze eerste reactie: dat is lowtech en inhumaan. Maar toen kwam de uitleg. Japanse huizen zijn vaak niet geschikt voor een rolstoel. Om valgevaar te vermijden, bewegen veel Japanse ouderen zich daarom kruipend door huis. De wc-in-de-grond was voor hen juist een manier om langer hun zelfstandigheid en daarmee hun waardigheid te behouden.

De samenredzaamheid van Japanners

Waar Nederlanders voor hun zorg als vanzelfsprekend naar de overheid kijken, zijn Japanners tot op hoge leeftijd zelfredzaam. Of beter: samenredzaam. Kinderen krijgen op de basisschool vier jaar les over normen en waarden. Er is veel aandacht voor community en omgangsvormen en mensen vinden het vanzelfsprekend om tot op hoge leeftijd een bijdrage te leveren aan de samenleving; onze taxichauffeur in Tokyo was 95 jaar. Als we in Nederland de zorg bereikbaar en betaalbaar willen houden, kunnen we iets leren van die mentaliteit.

“ALLEEN INVESTEREN IN ZELFREDZAAMHEID KAN DE ZORG REDDEN”

Zorgen voor zichzelf en elkaar

Want dát we naar een meer zelfredzame maatschappij moeten, staat als een paal boven water. De zorg kan simpelweg niet meer alles voor iedereen doen. We moeten daarom meer maatschappelijke verbindingen aangaan, communityvorming stimuleren en de zorg dicht bij bestaande informele netwerken organiseren. Dat is een boodschap waar de politiek liever niet aan wil. Als je zegt dat mensen meer en langer voor zichzelf en elkaar moeten zorgen, trek je geen stemmen. Daarom biedt de overheid de zorg weinig incentives om de bijbehorende veranderkundige opgave op te pakken: de overgang naar een ander soort organisaties, ander vastgoed en andersoortige samenwerkingen.

Beste mensen vrijmaken

Incentives zijn hard nodig, want de transitie gaat tijd en geld kosten. Zorgorganisaties moeten hun beste mensen vrijmaken om de kar te trekken. En dat in een tijd dat veel van hen toch al op de rand balanceren. Alleen als iedereen – zorgorganisaties, de overheid, banken en toezichthouders – bereid is om een deel van het risico te dragen, komt er ruimte om de zorgtransitie door te zetten. Tegen iedereen die dat risico te groot vindt, wil ik zeggen: draai het eens om. Het risico van niet investeren in de zorgtransitie is namelijk nog veel groter.

Wij zijn erbij

Nu hoor ik u denken: dat is een handig praatje van een dienstverlener in de zorg. Natuurlijk wil ik zorgorganisaties helpen om hun bedrijfsprocessen draaiende te houden tijdens de transitie. Maar bij AAG werken we anders dan andere marktpartijen. Onze winstmarge houden we bijvoorbeeld laag, op 3 procent. Al het geld dat overblijft, steken we in innovatie voor de zorg. Wij trekken ons niet terug. Wij zijn erbij. Ik hoop dat zorgbestuurders en alle andere betrokkenen in Nederland die keuze ook maken.