Paul van der Nat is de nieuwe hoogleraar waardegedreven zorg in het Radboudumc/Radboud Universiteit. Uniek aan zijn leerstoel is dat hij zich volledig richt op de doorontwikkeling en implementatie van waardegedreven zorg. Daarnaast is hij programmamanager waardegedreven zorg in het St. Antonius Ziekenhuis en manager wetenschapsontwikkeling bij Santeon.
Hoe staat het ervoor met de implementatie van waardegedreven zorg?
“Onder verschillende namen – passende zorg, zinnige zorg, uitkomstgerichte zorg, juiste zorg op de juiste plek en waardegedreven zorg – zijn er belangrijke ontwikkelingen die leiden tot diverse programma’s. Die sluiten inhoudelijk op elkaar aan – ieder ziekenhuis meet nu uitkomsten – maar weinig mensen hebben nog overzicht. Geleidelijk komt er wel een beweging van integratie en vereenvoudiging op gang en brengen ziekenhuizen deze programma’s steeds meer samen. Waardegedreven zorg – de vertaling van value-based healthcare zoals Porter dat in 2006 introduceerde – is geen programma, maar een visie op de zorg, waarin ‘waarde’ voor patiënten centraal staat. Porter beschreef een ideaalplaatje, maar de praktijk is veel complexer. Het is een weg van vallen en opstaan, waarin onderzoek onmisbaar is. Maar Nederland loopt voorop in waardegedreven zorg. Het is een trein die niet te stoppen is.”
Voor welke uitdagingen staat u?
“Ik wil onderzoeken welke organisatievorm we rond patiëntengroepen nodig hebben en daarin stappen zetten. De zorg wordt nu nog rond een (sub-)specialisme of een afdeling georganiseerd. Maar de patiënt gaat door alle afdelingen heen en komt niet voor een specialisme. We moeten de zorg om de patiënt heen gaan organiseren. Porter noemt het Integrated Practice Units (IPU’s); units met daarbinnen alle zorgprofessionals en ondersteuners die samen voor een bepaalde patiëntengroep zorgen. Ze hebben een eigen budget, mandaat en integrale verantwoordelijk voor kwaliteit en kosten en iedereen, van bestuurder tot schoonmaker, is medeverantwoordelijk voor het volledige zorgproces van de patiënt. De betekenis van goed zijn in je vak verschuift, waarmee ook het organogram van ziekenhuis verandert. Het ziekenhuis wordt minder hiërarchisch, dat is de cultuurverandering waar we voor staan. Verder zal de bekostiging anders moeten, afgestemd op de waarde van de zorg.”
In hoeverre is de patiënt zelf betrokken in deze aanpak?
“Patiëntparticipatie kan beter en is nog in ontwikkeling. Individueel gaat dat over samen beslissen en goede voorlichting, collectief over de vraag hoe we patiënten betrekken bij het verbeteren van onze zorgverlening. Binnen Santeon implementeren we waardegedreven zorg en werken we daarvoor met multidisciplinaire teams om datagedreven continu de zorg te verbeteren. Daarbij zitten medisch specialisten, verpleegkundigen, data-analisten, maar dus ook een patiënt samen om tafel. Dat vinden de meeste zorgprofessionals ook echt waardevol, maar er komen wel veel vragen in naar voren: is één patiënt voldoende, wat is eigenlijk exact de rol van de patiënt hierin en moeten de teamleden niet getraind worden om die betrokkenheid goed vorm te geven? Binnen Santeon doen we daar nu onderzoek naar.”
U gaat ook het kwaliteitssysteem van zorginstellingen onderzoeken vanuit het perspectief van waardegedreven zorg. Wat houdt dat in?
“In een ziekenhuis bestaan veel verschillende manieren om de kwaliteit van zorg te borgen en continu te verbeteren. Van oudsher wordt veel op kwaliteit gestuurd aan de hand van richtlijnen en protocollen die we monitoren met proces- en structuurindicatoren. Daarnaast hebben we een aanpak voor het omgaan met incidenten en calamiteiten, doen we audits, proberen we van tevoren bij veranderingen risico-inventarisaties te doen. Ook het Lean denken over continu verbeteren is breed omarmd. Oftewel, een lange lijst van methoden. En nu zijn daar dus de uitkomsten bijgekomen die we meten en vervolgens willen verbeteren. Als complicaties na een bepaalde ingreep bij ons vaker voorkomen dan in een ander ziekenhuis, hoe kom je er dan achter wat wij kunnen doen om te verbeteren? Hier ontbreekt het nog aan een duidelijke systematisch aanpak. Met onderzoek proberen we daar handvatten voor te geven – bijvoorbeeld met het HOME-model (Health Outcomes Management Evaluation) en de Intervention Selection Toolbox.
De manier waarop wetenschap bijdraagt aan verbeteren van kwaliteit van zorg verandert tegelijk ook. Voorheen gebruikten we vooral randomized controlled trials, nu beschikken we over steeds meer en betere real-world data van onze patiënten waarmee we innovaties sneller en continu wetenschappelijk kunnen evalueren. Veelbelovende ontwikkelingen, maar het totaal aan manieren om zorg te verbeteren sluit nog niet logisch op elkaar aan. Ook hier lopen we het risico het overzicht kwijt te raken. Verschillende werkwijzen leiden tot fragmentatie en aparte afdelingen die individueel goed werk verrichten, maar als geheel ondersteunen ze niet optimaal de patiëntenzorg. In de komende jaren wil ik dit goed helpen neerzetten en onderzoeken, de juiste taal introduceren en helpen met vereenvoudiging en integratie van concepten.”
