Het kwaliteitskader verpleeghuis transformeert tot een generiek kwaliteitskompas voor kwetsbare ouderen. Veldpartijen bieden het, na een half jaar ontwerpen, op 24 maart aan het Zorginstituut aan. Verstandig, vindt Mirella Minkman, bestuursvoorzitter van kennisorganisatie Vilans en hoogleraar aan de Universiteit van Tilburg/TIAS. Ze was op afstand betrokken als deskundige. ‘Het kwaliteitskompas geeft richting aan van de beweging die we willen maken. Dat is anders dan een kader met normering waar partijen aan moeten voldoen. Het kompas moet zich nog door ontwikkelen. Over de hoofdthema’s is nu een raadpleging van de achterbannen bezig. Daarna komt het aan op nadere inkleuring.’
Kwaliteitskompas gehandicaptenzorg
De betrokken partijen hebben met een schuin oog naar gekeken naar de gehandicaptenzorg, vertelt Minkman. ‘Daar werkt men al met een kwaliteitskompas. Zo’n kompas bevat ingrediënten en bouwstenen waarmee je aan de slag moet binnen je eigen organisatie en regio. Maar hoe je dat invult, daar voor de precieze invulling krijgen partijen meer vrijheid.’
Pas toe of leg uit
‘Maar wat gebeurt er dan als partijen niet de richting van het kompas volgen?’, wil Marcel Canoy weten. De hoogleraar aan de VU op het gebied van gezondheidseconomie en dementie en adviseur van de ACM, is sinds begin 2023 ook een dag per week adviseur van Vilans. Minkman stelt dat het kompas niet vrijblijvend hoeft te zijn, maar dat het principe ‘pas toe of leg uit’ kan gelden. ‘Het kompas wordt als standaard gedeponeerd bij het Zorginstituut en heeft dus zeggingskracht. Dat is net zoals bij de Governancecode zorg. Dan krijg je een discussie over reguleren en normeren versus ruimte en vertrouwen geven voor partijen om het zelf in te vullen. Als je niet het goede doet, kun je daar volgens het principe ‘pas toe of leg uit’ dus wel op aangesproken worden.’
Open kwaliteitsnormen
Canoy vindt dat een verstandige richting. ‘Open kwaliteitsnormen passen veel beter bij de aard van de langdurige zorg, omdat dat wat je bij ouderen moet doen verschilt per oudere. Dat is in de curatieve zorg anders. Bij een operatie aan het hart ligt het precies vast,’
Bezettingsnorm was heilig
Eerder was al duidelijk dat partijen hadden besloten om de bezettingsnorm van het kwaliteitskader verpleeghuiszorg los te laten. Die luidt: ‘Dit dienstrooster voorziet in de aanwezigheid van twee medewerkers per groep van acht bewoners voor zorg- en zingevingstaken gedurende de dag- en avonddienst. Daarnaast dient er één verpleegkundige per acht groepen aanwezig te zijn. Tot slot is er tijdens de nachtdienst één verpleegkundige per vier groepen aanwezig.’ Deze tekst heeft het CPB gebruikt om te bepalen hoeveel extra kwaliteitsgeld verpleeghuizen zouden krijgen door de bezettingsnorm. Die bezettingsnorm was bij het opstellen van het kwaliteitskader van 2017 nog heilig, mede door de succesvolle lobby van Hugo Borst en Carin Gaemers.
Deskundigheid, technologie en kwaliteit
Laat het nieuwe kwaliteitskompas de relatie tussen personele bezetting, deskundigheid en kwaliteit dan helemaal los? Minkman: ‘Bij een strikte norm heb je altijd discussie over hoe partijen die invullen. Welke deskundigheid zetten ze precies in. Wat is de rol van technologie? Is een extra mens beter dan digitale middelen?’
Rigide kwaliteitsnormen
‘Rigide kwaliteitsnormen werken niet in de langdurige zorg’, vindt Canoy. ‘Er zijn allerlei goede redenen te verzinnen dat je supergoede zorg levert, maar toch niet aan die norm voldoet. En andersom kun je wel aan die norm voldoen en toch waardeloze zorg leveren. Het is een illusie dat je met het getal twee kwaliteit biedt.’
Bezuiniging of minder meer?
Het loslaten van de bezettingsnorm is in het Coalitieakkoord al ingeboekt als besparing. Onder het kopje ‘herinterpretatie Kwaliteitskader verpleeghuiszorg’ staat een besparing van 100 miljoen euro in 2024. Die loopt op naar 200 miljoen euro in 2025 en 350 miljoen in 2026. Maar volgens Canoy is het niet echt een bezuiniging. ‘In alle sectoren betekent het woord ‘bezuinigen’ dat je minder uitgeeft, maar in de zorg betekent bezuinigen meestal dat je minder meer uitgeeft. Als we bezuinigen op het openbaar vervoer, rijden er minder bussen. Als we op het OV bezuinigen zoals in de zorg, dan zouden er wel meer bussen rijden, maar minder dan we hadden verwacht.’
Misleidend
Bezuinigen in de zorg is op een andere manier ook nog misleidend, vindt Canoy. ‘Het kan best zijn dat we erin slagen om veel ouderen te verleiden om in ouderenwoningen te gaan wonen, waardoor we minder verpleeghuiszorg afnemen. Is dat een bezuiniging? Bezuinigen heeft een hele negatieve connotatie. Dat is alsof je mensen wat afpakt. Gisteren hadden ze het nog, vandaag niet meer. Als bezuinigen betekent dat we ouderen viezer eten geven of dat ze wat langer in hun poepluier moeten rondlopen. Dat is een naargeestige verschraling die niemand wil. Maar als het lukt om de middelen beter in te zetten door ouderenzorg te organiseren met meer inzet van vrijwilligers, dan is daar niks mis mee.’
