Het kabinet wil gezondheidsverschillen terugdringen en heeft daarvoor de beleidsagenda ‘Gezondheid in alle beleidsterreinen’ opgezet. Jet Bussemaker, die als voorzitter van de RVS overheden adviseert, vertelt deze week op Zorgvisie juist over de effectiviteit van een zorgaanpak vanuit de wijk.

Een rijksbrede aanpak bij gezondheidsverschillen is misschien wel het niveau dat dit onderwerp verdient, maar raakt het lokale maatwerk niet uit zicht? Kunnen deze twee bewegingen elkaar in het midden vinden? Of is regie vanuit het kabinet de dood in de pot voor lokale preventie-initiatieven? Dat vroegen wij u deze week in de Zorgvisie-poll.

In totaal reageerden 37 lezers op de stelling. Daarvan waren er 25 lezers het eens met de stelling, tegenover 12 lezers die kozen voor ‘oneens’.

Gezamenlijke oplossing

De meeste lezers zijn het dus eens met de stelling ‘Gezondheidsverschillen terugdringen doe je niet op rijksniveau, maar in de wijk’. Maar daarbij lijkt wel een gezamenlijke oplossing noodzakelijk. “Met een aantal landelijke kaders op hoofdlijnen valt er dicht bij de bewoners veel meer winst te halen door de verbinding, lokale contacten, samenwerken en ‘elkaar in de ogen kijken’,” schrijft een manager uit de thuiszorg.

Samen met het Rijk

Volgens verschillende lezers die het eens zijn met de stelling dring je gezondheidsverschillen in de wijk terug met ondersteuning op rijksniveau. Zo schrijft een programmamanager dat vanuit de overheid goede randvoorwaarden nodig zijn, maar dat de gemeente (formeel en informeel) de regie moet hebben. En “voorkom zwalkend beleid, decentraliseren en tegelijk bezuinigen. Kies voor een eerlijke langetermijn visie en neem mensen serieus”, schrijft een onderzoeker.

Ook volgens een raadslid gaat het om een wisselwerking tussen wijk en het Rijk. “De basis moet op orde zijn, denk aan voldoende inkomen, een dak boven het hoofd, gezond en betaalbaar voedsel. Het Rijk moet zorgen voor een hoger minimumloon en beprijzen van voedsel, ongezond duur en gezond goedkoop. Daar is politieke moed voor nodig.” En een voormalig ambtenaar: “Zonder steun vanuit het Rijk lukt het niet. Onderwijs, inkomen, huisvesting zijn belangrijke schakels.”

Een wijkverbinder merkt daarbij wel op dat de taal van de overheid juist meer afstand schept. “En daarnaast is de drempel die richting instanties over overheid hoog en is er in veel gevallen een gevoeld wantrouwen”, wat niet bijdraagt aan de samenwerking.

Investeren in gezondheid

“In plaats van te blijven dweilen in de zorg zullen we de kraan moeten dicht draaien”, schrijft een seh-arts. “Dat betekent fors investeren in gezondheid. En onze gezondheid wordt grotendeels bepaalt door inkomenszekerheid; een dak boven iemands hoofd zonder schimmel, toegang tot onderwijs en een veilige sociale leefomgeving. Investeren in deze factoren heeft bijna direct positief effect op gezondheid, verminderen van stress en verlagen zorgvraag. Zorg is volgens de de WHO maar voor 11 procentverantwoordelijk voor onze gezondheid en in Nederland levert de huisarts 90 procent van onze zorg. Dus in de wijk kan het overgrote deel van de problemen worden opgelost, dichtbij de patiënt, effectief en duurzaam.”

Niet opleggen

Een medewerker van Vilans is van mening dat je gezondheidsverschillen niet van bovenaf kan opleggen. “Effectief is om dit met mensen samen te doen, van onderop bouwen, horen waar de vraagtekens staan, waar de ongemakken zijn en hoe deze voelen en vooral op zoek naar wat mensen als oplossingen aanreiken. Want dat weten ze zelf prima te verwoorden. Vaak wordt gedacht dat overheden dit moeten organiseren, maar met mensen zelf aan de slag maakt dat er naast écht begrip voor de problemen ook draagvlak voor de oplossingen tot stand komt.”

Ook een directeur uit de eerstelijn is van mening dat het verschil gemaakt wordt in de wijk. ”Rijksoverheid, gemeenten en zorgverzekeraars moeten ontschotten en de randvoorwaarden creëren, maar huisartsen, praktijkondersteuners, welzijn en buurtteams moeten in de wijken het verschil maken, samen met alle mooie burgerinitiatieven die er zijn.”

Overheid is verantwoordelijk

De lezers die het oneens zijn met de stelling stellen de overheid verantwoordelijk voor het verkleinen van gezondheidsverschillen. Regels en richtlijnen, belasting op ongezonde voeding, een gezonde omgeving, gokken, armoedebestrijding en andere vormen van preventie moeten toch echt van de overheid komen, schrijven verschillende lezers.

“Als gezondheidsverschillen uitsluitend op wijkniveau konden worden opgelost, waren ze allang verdwenen. Wijkinitiatieven zijn waardevol, maar zonder rijksbeleid ontbreekt de benodigde samenhang, financiering, borging en sturing. Het Rijk speelt een cruciale rol als stok achter de deur om het recht op gezondheid voor iedereen te waarborgen en structurele ongelijkheden aan te pakken”, schrijft de voorzitter van het Nationaal Netwerk Inclusieve Zorg.

Preventie

“Landelijke overheid is essentieel om gelijke toegang tot zorg en welzijn – maar ook onderwijs – en gelijke behandeling voor alle inwoners te waarborgen”, schrijft een toezichthouder uit de ouderenzorg.”

Een consultant uit het ziekenhuis sluit zich daarbij aan: “Het Rijk moet nú de belasting over vet, suiker, sigaretten/vapen draconisch verhogen. Dat zal al enorm effectief zijn, zo blijkt uit ervaringen in het buitenland. Veel meer dan losse preventieve maatregelen gericht op individuen of overzichtelijke groepen. Vervolgens kan op wijkniveau gekeken worden: hoe is de situatie na de belastingverhoging en welke acties zijn dan nog nodig.”

Structurele financiering

Volgens een projectleider uit het ziekenhuis ontbreekt het op dit moment aan structurele financiering waardoor de uitvoering op wijkniveau niet lukt. “De financiering is te veel verbrokkeld waardoor er geen zicht is op wat waar gebeurt. Zo gaat er veel verloren. Er zijn super mooie projecten die gestart worden en opgezet worden, en weer stoppen omdat er geen structurele financiering is.” De financiering zou volgens de projectleider vanuit het Rijk georganiseerd en geborgd moeten worden.