De overheid én de zorg zijn te naïef over deze commerciële invloeden, stelde nieuwe hoogleraar sociologie van de zorg, Iris Wallenburg, vorige week op Zorgvisie. Het onderzoek van Wallenburg gaat over vercommercialisering van de zorg in de breedste zin. Van private equity tot technologiebedrijven die in buitenlandse handen kunnen komen en zorgaanbieders die de krenten uit de pap halen door zich te richten op ‘makkelijke’ patiënten en cliënten. Commercie is niet per definitie slecht, benadrukt de hoogleraar. Wel schuilt er een gevaar in het feit dat zorg én overheid weinig grip op de materie hebben.

“Veel bedrijven denken: de zorg loopt een beetje achter, het is een zekere markt vanwege de vergrijzing, dus we springen er op. Het gaat aanvankelijk vaak om kleinschalige initiatieven die een snelle oplossing bieden voor een probleem, maar het is onduidelijk wat er in de toekomst kan gebeuren bij bijvoorbeeld bestuurswisselingen of overnames. Het kan namelijk zo worden overgenomen door private equity of een buitenlandse investeerder. Er is ook nauwelijks zicht op verknopingen met andere sectoren, zowel in het binnen- als buitenland”, aldus de hoogleraar.

Patiënt de dupe

Een wijkverpleegkundige uit de thuiszorg vindt dat commerciële partijen denken in korte termijn en vanuit bedrijfseconomisch perspectief. “Goede gezondheidszorg is niet voor niets gebaseerd op solidariteit. De hele samenleving profiteert van een verbetering van de volksgezondheid. Dat vraagt investering in de meest kwetsbare groepen zodat de samenleving op den duur hiervan de (ook economische) vruchten plukt. Dat vraagt voor nu investeringen die de samenleving ten goede komen, maar waar bepaalde partijen nu niet aan verdienen.”

Ook een stafadviseur uit het ziekenhuis vindt de commerciële invloeden ad hoc oplossingen zonder toekomstvisie. “De zorg loopt op het gebied van AI en innovatie niet achter.” En een eerstelijns fysiotherapeut vindt dat het bij commerciële partijen primair om geld gaat en niet om zorg. “Commerciële partijen komen geen geld brengen en de patiënt is de dupe.”

Een toezichthouder in de eerste lijn ziet dat aandeelhoudersbelang veel zwaarder weegt dan de belangen van patiënten, bewoners of medewerkers. “Denk bijvoorbeeld aan Co-Med. Maar ook in de zorg voor ouderen, via zorgvilla’s, betalen cliënten een hoge huur en worden allerlei lasten afgewenteld via de Wlz-budgetten.”

Meer toezicht

Volgens een hoogleraar is er te weinig toezicht op financiële constructies in de zorg. “De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) heeft wel iets van bevoegdheden, maar niet als het gaat om alle BV constructies die worden opgetuigd. Handige financiële jongens en meisjes maken daar gebruik van.” Het is volgens de hoogleraar dan ook goed als er meer onderzoek naar het financieel systeem gedaan wordt.

Een toezichthouder in de ouderenzorg denk dat de zorg voor ‘cowboys’ een aantrekkelijke markt is. “Er gaat veel geld in om, er zijn forse bedragen te vinden voor commerciële partijen en de externe controlesystemen zijn vrij traag.” Daarbij ziet de toezichthouder een zwakke positie voor de interen toezichthouders op dit soort bv’s. “Met name wat betreft de werkgeversrol voor grootaandeelhouders die zo’n organisatie oprichten en zich onttrekken aan een kritische rvc.”

Verblind door de markt

Een andere hoogleraar vindt dat commercie per definitie niet in de zorg past. “In de jaren ’60 is dit al aangetoond in de Verenigde Staten. Helaas zijn de wetgevers van de zorg begin deze eeuw verblind door de ‘markt’. En nu dwalen ze voort.”

Een toezichthouder vindt ook dat de overheid is verblind door het begrip marktwerking. “Zij ziet over het hoofd dat een markt per definitie nieuwe aanbieders trekt als er sprake is van volumetekorten. Zij overschat de mogelijkheden om met aanbestedingen de kosten in de hand te houden.”

Noodzakelijke innovaties

Een ervaringsdeskundige in commercie en zorg is het niet eens met de stelling en denkt dat ‘commercieel’ als een rode lapt werkt in de zorg. “Wat men vergeet is dat ook commerciële bedrijven de patiënt voorop heeft staan. Primair is dat meestal op humane grond maar ook is het commercieel interessant om mensen zo goed mogelijk in leven te houden. Aan de niet-commerciële kant van de zorg staat jammer genoeg zeker niet altijd de patiënt voorop maar; de procedures, de arbeidsvoorwaarden of kosten. Kijk ook naar betere samenwerking van publiek en privaat en private successen. Een goed voorbeeld zijn hier Bergman clinics waardoor ook ziekenhuizen worden aangezet om eenzelfde service/kwaliteit te gaan leveren. Dit onder invloed van een positieve patiënten druk, ook wel marktdruk.”

Kosten-effectievere zorg

Ook een ziekenhuisdirecteur is het niet eens met de stelling en is van mening dat juist commercie bijdraagt tot noodzakelijke innovaties om de zorg betaalbaar en toegankelijk te houden.

En een andere ziekenhuis-ceo: “Er zijn voldoende onafhankelijke rapporten en doorwrochte antwoorden gepubliceerd om het veralgemeniseerde populisme rondom ‘de grote boze PE geldwolf’ en ondernemerschap in de zorg los te laten. Deze zorgaanbieders leveren (logischerwijs) minimaal even goede en juist eerder kosten-effectievere zorg dan traditionele partijen. Anders hadden ze met alle tegenwerking die ze al jarenlang onterecht krijgen geen plek op de markt kunnen krijgen. Andersom zijn er namelijk geen goede onafhankelijke onderzoeken dat ondernemerschap/PE in de zorg niet oké zou zijn. Als je goed naar PE versus traditioneel zou kijken zou je zien dat traditioneel veel kosten-effectiever en klantvriendelijker gewerkt zou kunnen worden.”