De zorg is in transitie, en dat heeft ook consequenties voor de facilitaire dienstverleners in de zorg. Dit gegeven zette de toon voor de discussie tijdens het netwerkevent op 15 oktober jl. in Rotterdam, georganiseerd door Hago Zorg. Hoe moet de sector inspelen op deze veranderingen? En welke taken die traditioneel het domein waren van de zorg kan een facilitair dienstverlener eventueel overnemen, om de ‘echte’ zorg te ontlasten?

Druk op zorg

Dat de zorg er in de toekomst anders uit gaat zien, behoeft nauwelijks toelichting. Met de zogenaamde dubbele vergrijzing (het aantal ouderen neemt toe, en binnen de ouderenpopulatie zelf neemt het aantal zeer ouderen óók toe) en het dreigende personeelstekort heeft de sector nu al genoeg uitdagingen het hoofd te bieden. Ontwikkelingen als zorg op afstand, digitalisering en – wie weet? – de inzet van AI kunnen de gevolgen hiervan misschien ten dele opvangen, maar dat de druk op de zorg in de nabije toekomst zal toenemen is zeker.

Dat heeft consequenties voor de rol van de facilitair dienstverleners, daar waren de deelnemers aan het netwerkevent het over eens. Tegelijkertijd wil de sector graag haar verantwoordelijkheid nemen om ‘goede zorg voor iedereen’ ook in de toekomst te behouden. Ideeën zijn er in dat opzicht genoeg. Facilitair medewerkers zouden bijvoorbeeld kunnen helpen bij het uit bed helpen van patiënten, of bij logistieke taken zoals het rondbrengen van eten en drinken.

Kloof

Aan de andere kant is er in veel zorginstellingen nog een traditionele kloof te overbruggen tussen ‘zorg’ en ‘facilitair’. Nog los van de vraag wat een ongediplomeerde medewerker wel en niet ‘mag’ volgens de zorgprotocollen. Bovendien beschouwen veel zorgmedewerkers de taken die niet puur ‘zorg’ zijn vaak ook als de kers op de taart, zoals iemand in de zaal terecht opmerkte. En ten slotte heeft de facilitaire branche óók te maken met een krappe arbeidsmarkt.

Algemeen directeur van Hago Zorg Peter Paul Wiegmans liet zien dat er in de praktijk wel degelijk mogelijkheden zijn. In het Maasstad Ziekenhuis bijvoorbeeld verzorgt Hago Zorg al enige tijd allerlei logistieke en schoonmaaktaken, bijvoorbeeld het aanvullen van medische hulpmiddelen en materialen. Dit project, begonnen als pilot en nu op een aantal afdelingen geïmplementeerd, is goed te kopiëren door andere zorginstellingen, aldus Wiegmans. Het mes snijdt aan twee kanten: zorgmedewerkers worden ontlast en hebben meer tijd voor patiëntenzorg, en tegelijkertijd kweek je meer patiëntbetrokkenheid bij de facilitair medewerkers. Mede door deze manier van werken zag het Maasstad Ziekenhuis de patiënt- en medewerkerstevredenheid stijgen.

Koersverandering

De aanstaande naamsverandering van Hago Zorg is ook ingegeven door deze ontwikkeling, waarbij facilitair medewerkers bepaalde zorg-gerelateerde taken binnen een zorginstelling overnemen. Vanaf 1 januari 2025 zal het bedrijf Vebego Zorgservice heten. “We zijn niet langer een schoonmaakbedrijf voor de zorg, maar een zorgservice bedrijf dat ook schoonmaakdiensten levert,” vatte Wiegmans de koersverandering samen.

Goede afstemming over zorgtaken tussen zorginstelling en facilitair dienstverlener is daarbij natuurlijk cruciaal. Het helpt dat de medewerkers van Hago Zorg al een vanzelfsprekende affiniteit hebben met de zorg, en zich in veel gevallen zelfs meer betrokken voelen bij de zorginstelling waar ze hun diensten verlenen dan bij hun daadwerkelijke werkgever. Wiegmans: “Onze medewerkers in het Erasmus MC bijvoorbeeld zullen altijd zeggen dat ze werken bij het ziekenhuis in plaats van bij Hago Zorg.”

Competenties

Volgens Wiegmans sluiten de competenties van facilitair medewerkers in de zorg meestal goed aan op bepaalde zorg-ondersteunende taken. Daarnaast zullen er ook nieuwe competenties aangeleerd moeten worden, naarmate er meer van dergelijke taken bijkomen. “Het gaat er uiteindelijk om dat de juiste mensen met de juiste vaardigheden op de juiste plaats komen,” zei Wiegmans. “Maar hoe je dat invult is weer grotendeels afhankelijk van het soort zorgorganisatie, en van de regio waarin je opereert. Hoe flexibel is een specifieke instelling? Hoe hebben zij de zorg georganiseerd, welke taken voeren ze zelf uit en welke kunnen en willen ze eventueel uitbesteden?”

Volgens Wiegmans liggen er in ieder geval nog heel veel kansen voor facilitaire dienstverleners om de problemen in de zorg vóór te zijn, zonder dat je aan de patiënt zelf komt (wat voor veel zorgmedewerkers weer een stap te ver zou zijn). Of het nu gaat om logistieke taken als patiëntenvervoer en distributie van linnengoed of bijvoorbeeld om het aanvullen voorraden. “We zijn er toch,” aldus Wiegmans. “Dan kunnen we net zo goed dat soort zaken oppakken. De veranderbereidheid bij onze medewerkers is in ieder geval heel groot.”

Mooie propositie

Hoewel Hago Zorg naar eigen zeggen minder last van heeft van de krappe arbeidsmarkt dan sommige branchegenoten, ligt hier uiteraard een flinke uitdaging. In dat opzicht kun je de stap van ‘schoonmaak’ naar ‘zorgservice’ ook zien als een manier om het bedrijf aantrekkelijker te maken en te houden voor medewerkers, aldus Wiegmans. Gemiddeld werkt een facilitair medewerker bij Hago Zorg nu ‘maar’ 19 à 20 uur per week. Er is, kortom, nog ruimte om dat aantal omhoog te krijgen met een mooie propositie: betekenisvol werk dat de zorg helpt en ondersteunt.

Aanvullend speelt het bedrijf ook in op de wensen van de klant. De zorg als geheel staat onder druk, en Wiegmans signaleert steeds meer bereidheid bij instellingen om facilitaire dienstverleners te betrekken bij bepaalde onderdelen van het zorgproces. Die ontwikkeling lijkt voorlopig door te zetten, en dat geeft Hago Zorg/Vebego Zorgservice weer de kans om zogezegd een maatschappelijk steentje bij te dragen.

Tegelijkertijd kun je de strategische koersverlegging (en de bijbehorende naamsverandering) ook zien als de natuurlijke expansie van een bedrijf dat met het overnemen van bepaalde zorg-gerelateerde taken zijn vleugels verder uitslaat. “Het is niet de Heilige Graal als het gaat om het behoud van goede zorg in Nederland,” zei Wiegmans. “Maar wij denken wel dat we bepaalde taken efficiënter en goedkoper kunnen uitvoeren.”