Claimcultuur

Het beeld van Amerikaanse toestanden vraagt om nuancering. We gaan er snel vanuit dat in de VS – meer dan in Nederland – een claimcultuur heerst. Vaak wordt daarmee bedoeld dat patiënten, bijgestaan door een leger van advocaten, elke vermeende fout van de arts onmiddellijk omzetten in een claim. De hoeveelheid claims in de VS zou daarmee relatief veel hoger zijn dan in Nederland. Dit kan echter niet met zekerheid worden vastgesteld, omdat de cijfers over het aantal claims per inwoner van de VS ontbreken.

De enorme uitkeringen die we soms in de VS zien, scheppen het beeld van ‘Amerikaanse toestanden’. In Nederland zien we iets anders. Tot dusver is 3,2 miljoen euro de hoogste schade die VvAA heeft uitgekeerd in de medische aansprakelijkheid. Dat staat in schril contrast met wat we in de VS zien. Wel nemen in beide landen de hoogte van de schadevergoeding zichtbaar toe.

De verschillen

Het enorme verschil in de hoogte van de schadevergoeding tussen de VS en Nederland is mogelijk te verklaren door het feit dat in de VS méér en ook andere schade wordt geclaimd dan in Nederland.

Verschillen die naar voren komen bij het vaststellen van de schade:

• Inkomensverlies

  Een belangrijk verschil is het sociale vangnet. Als een patiënt door een medische fout arbeidsongeschikt raakt, leidt dit tot verlies van inkomen. In Nederland hebben we een uitgebreid sociaal vangnet van onder meer de WIA en werkeloosheidsuitkeringen voor werknemers. Hoewel dit vangnet in Nederland de laatste jaren beperkter wordt, zijn de voorzieningen nog steeds ruimer en van hoger niveau dan in de VS. Daar wordt het inkomensverlies maar gedeeltelijk opgevangen en zal de patiënt dit volledig proberen te claimen bij de arts.

• Medische kosten

  Hetzelfde geldt voor de medische kosten als gevolg van een medische fout. Denk bijvoorbeeld aan kosten van vervolgbehandelingen en medicatie. Waar dit zich in Nederland meestal beperkt tot het eigen risico, komen in de VS medische kosten in een aanzienlijk aantal gevallen voor rekening van de patiënt. Deze kosten worden dan opgeteld bij de schadesom.

• Maatschappelijke factoren

  Ook maatschappelijke factoren, zoals huizenprijzen en studiekosten, spelen een rol. Stel dat een patiënt door een medische fout studievertraging oploopt. Studiekosten in de VS zijn vaak een veelvoud van wat in Nederland gebruikelijk is. Wanneer een patiënt door een medische fout moet verhuizen naar een aangepaste woning, gaan deze kosten allemaal mee in de hoogte van de schadevergoeding.

• Smartengeld

  De vergoeding van immateriële schade (smartengeld) telt ook mee voor de totale hoogte van schadevergoeding. In de VS verschilt het per staat tot welk maximum deze vergoeding kan worden opgelegd. Over het algemeen zijn de bedragen voor immateriële schadevergoeding in de VS hoger dan in Nederland.

• Boete bovenop de schadevergoeding

  Tenslotte kent de VS ook een schadecomponent die wij niet kennen: de zogeheten punitive damages. Dit is een soort civielrechtelijke boete die in de VS kan worden opgelegd aan de schadeveroorzakende partij, bovenop de schadevergoeding.

Third Party funding

Een ander verschil is dat men in de VS met het fenomeen Third Party funding te maken heeft. Daarbij biedt een derde partij de patiënt aan om bij te dragen aan de proceskosten, onder de voorwaarde dat hij ook een percentage van de opbrengst (de schadevergoeding) ontvangt. De claim wordt dus als een investering gezien. Dit compliceert de afhandeling van de claim en de aanwezigheid van de derde partij is bij de arts/verzekeraar meestal niet bekend. Deze derde partij heeft er baat bij om aan te dringen op een maximaal resultaat. Dit fenomeen is in Nederland slechts incidenteel voorgekomen.

Aantal zaken dat de rechtbank haalt

Het verschil in aantal claims dat bij de rechter eindigt, is opvallend. De cijfers van VvAA laten zien dat ongeveer 4% van de aansprakelijkstellingen (in geval van medische aansprakelijkheid) bij de rechter wordt aangebracht in een civiele procedure. In de VS ligt dat percentage beduidend hoger. We verwachten niet dat in Nederland meer claims bij de rechter zullen eindigen, mede door de ingang van de Wkkgz (Wet Kwaliteit, Klachten en Geschillen in de Zorg).

GOMA

In Nederland heeft VvAA zich (samen met 2 andere grote aansprakelijkheidsverzekeraars) gecommitteerd aan een gedragscode inzake de afwikkeling van claims: de GOMA (Gedragscode Openheid medische incidenten). Is er verschil van inzicht op medisch gebied, dan wordt door de GOMA aanbevolen om de kwestie voor te leggen aan een deskundige met een bindend oordeel. Hierdoor is het deskundigenonderzoek in verreweg de meeste gevallen het eindstation zonder dat er een rechter aan te pas komt, terwijl in de VS de deskundige eerder als getuige in de rechterlijke procedure wordt gehoord.

Conclusie

Van Amerikaanse toestanden is bij ons gelukkig geen sprake. Ons sociale zekerheidsstelsel draagt er onder meer aan bij dat schadeclaims in Nederland veel minder hoog zijn. Ook halen minder zaken de rechtbank, mede dankzij de Wkkgz en de GOMA. Het valt nog te bezien of in de toekomst andere Amerikaanse praktijken overwaaien en tot een toename van claims leiden.

Heeft uw zorgorganisatie behoefte aan deskundige ondersteuning op het gebied van medische aansprakelijkheid? Bekijk wat VvAA kan betekenen bij een claim of (tucht)klacht.

Claire Blaauw
Jurist gezondheidsrecht en medische aansprakelijkheid bij VvAA