Heel wat mensen in ons land denken dat als de Nederlandse zorg bevrijd zou worden van het stelsel van gereguleerde marktwerking dat we kennen sinds 2006, de schaarste en de wachtlijsten zouden verdwijnen als sneeuw voor de zon. Wie even over de grens kijkt, ziet dat dat niet klopt. Alle moderne economieën worstelen met hun zorgkosten en overal is schaarste, ook in meer publieke stelsels. Eind mei nog sloot in Parijs bijvoorbeeld een klein ziekenhuis de deuren vanwege personeelsschaarste en de in Groot-Brittannië zo geliefde National Health Authority (NHA) heeft niet kunnen voorkomen dat met name de eerstelijnszorg aldaar in een deplorabele staat verkeert.

Ranglijsten

In Nederland doen we het behoorlijk goed. Onze zorgkosten schommelen momenteel rond de 12 procent van het Bruto Nationaal Product, wat ons een middenmoter maakt onder de rijke economieën van deze wereld. En van dat geld weten we een relatief zeer goede eerstelijnszorg in de lucht te houden en nog altijd het meest ruimhartige stelsel voor langdurige zorg ter wereld.

Ook onze medisch-specialistische zorg – dat mag wel eens gezegd – presteert niet alleen medisch, maar ook economisch gezien zeer goed. Ondanks alle tijdingen van schaarste en rampspoed die ons met name post-corona om de oren vliegen, zitten wij Nederlanders als het om de kwaliteit, betaalbaarheid en toegankelijkheid van onze zorg gaat voor relatief weinig nog altijd op de eerste rang.

Grenzen van het zorgstelsel

Helaas, tot zover het goede nieuws. Op de rug van corona en de alsmaar voortschrijdende vergrijzing stijgen de zorgkosten de laatste jaren weer snel. De recent gelekte interne stukken van het ministerie van VWS, waarin gerept wordt van een maandelijkse stijging van de zorgpremies met 15 euro, spreken wat dat betreft boekdelen. En het tekort aan arbeidskrachten om al die zorg te verlenen is structureel geworden. Linksom dan wel rechtsom: ons zorgstelsel loopt tegen zijn grenzen aan. Op dit moment werkt 1 op de 6 mensen in onze beroepsbevolking in de zorg (brede definitie); bij een onveranderde werkwijze zijn dat er straks 1 op de 4; onhaalbaar en zeer onwenselijk.

Grip

Om te proberen dat tij te keren, heeft de overheid – om precies te zijn het Zorginstituut, samen met de Nederlandse Zorgautoriteit – de term Passende Zorg bedacht. Die term is nieuw, maar er zijn in het recente verleden nog veel meer termen bedacht die er op z’n minst voor een deel mee overeenkomen: ‘Substitutie naar de eerstelijn’, ‘Zinnige zorg’, ‘De Juiste Zorg Op De Juiste Plek’. ‘Zorg Evaluatie & Gepast Gebruik’, het zijn allemaal programma’s waarmee de overheid, met in haar verlengde de zorgverzekeraars, heeft geprobeerd grip te krijgen op de stijgende zorgkosten. En allemaal zijn ze daar niet in geslaagd.

Overbodige zorg

De kans dat ‘Passende Zorg’ gaat slagen waar al die eerdere programma’s faalden, is eerlijk gezegd niet zo groot. Zolang de vraag naar zorg blijft stijgen, en dat zal gedurende de vergrijzing – tot 2040-2050 – het geval zijn, zullen de kosten verder groeien en de druk op onze economie vergroten terwijl het tekort aan zorgprofessionals alsmaar verder toeneemt.

Is dat erg? Nou, eerlijk gezegd wel. Daarom is het toch goed dat er allerhande initiatieven worden ondernomen om te blijven zoeken naar manieren om het beter te doen. Door na te blijven denken over de vraag wat overbodige zorg is; door dat wetenschappelijk te onderzoeken en de resultaten op te nemen in de richtlijnen; door de stem van patiënten in hun behandeling belangrijker te maken en door te blijven zoeken naar slimmere, goedkopere en minder arbeidsintensieve manieren om al die zorg – vaak ook met behulp van moderne technologie – te organiseren.

Blijven we daar niet aan werken, dan loopt de solidariteit die ons stelsel kenmerkt – hoogwaardige zorg, laagdrempelig verkrijgbaar voor iedere Nederlander – richting 2040 serieus gevaar. Daarom is passende zorg belangrijk.