De zorgsector zou volgens onderzoek verantwoordelijk zijn voor 7 procent van de CO²-uitstoot in Nederland. De zorg heeft daarmee een flinke impact op het klimaat en de leefomgeving. Dit raakt ook de gezondheid en vervolgens weer het beroep op de zorg. De wens om deze wisselwerking ten goede te keren klinkt steeds luider.

Jeroen Meijerink

Grote delen van de sector hebben daarom in de afgelopen jaren de Green Deal ondertekend en duurzaamheidsprojecten schieten als paddenstoelen uit de grond. Op de Conferentie Duurzame Zorg wordt de eerste Jeroen Meijerink Award uitgereikt aan een ziekenhuisbestuurder die een voortrekkersrol vervult.

Drempels

De weg naar een duurzamer zorg is echter niet zonder hobbels. Op de conferentie spreken pioniers op het gebied van duurzame zorg over de initiatieven die zij in gang zetten, maar ook over de soms hoge drempels die zij daarbij over moeten. Projecten die op de werkvloer ontstaan, voeren een strijd tegen tijdsdruk, financiële belangen en bestuurlijke stugheid. Programma’s die door besturen in gang worden gezet, kunnen stuiten op moeizame gedragsverandering.

Onder en boven

De bewegingen van onderaf en van bovenaf hebben als grote uitdaging om elkaar ergens in het midden te ontmoeten, blijkt ook tijdens een paneldiscussie tussen ziekenhuisbestuurders en zorgprofessionals. Waar de ene bestuurder heilig gelooft in de kracht van de werkvloer, onderstreept de andere juist het belang van regie vanuit de organisatie en het inbedden van verduurzaming in de bedrijfsstrategie.

Schaarste

De opdracht om te verduurzamen wordt nog eens bemoeilijkt door de schaarste aan personeel die delen van de zorg teistert. UMC-bestuurder Paulina Snijders ziet dit bijvoorbeeld in de discussie over woon-werkverkeer en de invoering van betaald parkeren bij ziekenhuizen. “Als verpleegkundigen na een nachtdienst naar huis gaan, blijkt het vaak onmogelijk om dit met het openbaar vervoer te doen. Dan blijkt dat je als ziekenhuis ook afhankelijk bent van andere partijen. Daarom zou ik ook een beroep willen doen op de overheid om ons te helpen.”

Bekostiging

Aan de andere kant wordt erop gewezen dat verduurzaming juist een antwoord kan bieden op schaarste. De meest duurzame zorg is immers zorg die niet geleverd wordt. De zorg moet ook leren om wat vaker nee te verkopen. Dat is echter lastig als de buren altijd ja verkopen. De zorg die ziekenhuizen en umc’s weigeren, pakken zelfstandige klinieken gretig op, stelt Amsterdam UMC-voorzitter Hans van Goudoever. Een gecoördineerde, gezamenlijke aanpak, die ook de bekostiging van zorg onder de loep neemt, is nodig.

Politiek klimaat

Of er een beroep moet worden gedaan op de overheid, komt helemaal aan het begin van de conferentie al even ter sprake, als de voorzitters van NFU en NVZ, Bertine Lahuis en Ad Melkert, de dag inleiden. “We moeten niet op de politiek wachten, maar het heft in eigen handen nemen”, zegt Melkert op de vraag of de politieke wind wel gunstig staat. “Er is veel mogelijk zonder dat je de hand hoeft op te houden bij de overheid.”

“Vergis je niet, in de politiek ontberen mensen ook veel kennis”, voegt Lahuis toe. “Laten we niet in de gevechtshouding schieten, maar proberen om mensen mee te nemen. Soms moet je daarvoor even diep ademhalen, je rug recht houden, maar wel in gesprek blijven.”

Draagvlak

Wat weerhoudt de zorg er dan van om, ondanks het politieke klimaat, te versnellen?, wordt vanuit de zaal gevraagd. “Je kunt mensen van je afduwen”, zegt Melkert daarop. “Klimaat is voor een deel van de mensen abstract, en duur, en het raakt aan de dingen die ze gewend zijn. Je moet mensen meenemen. Draagvlak is ook belangrijk.”