Bij ’s Heeren Loo lukte het niet meer om op de traditionele wervingsmethode aan voldoende personeel te komen, dus hervormde de gehandicaptenzorginstelling onlangs het sollicitatiebeleid. Iedereen kan er voortaan werken en de organisatie stopt met het plaatsen van vacatures. Directeur HRM Ellen Boonen: “Voor ons is ­bekwaamheid en motivatie ook voldoende. We moeten in Nederland af van het diploma-denken. Het is niet zo dat iemand zonder diploma minder goed is.”

V&VN-voorzitter Bianca Buurman zei hierover: “Zij-instroom kan goed werken als nieuwe zorgmedewerkers worden opgeleid tot ze een diploma hebben”, zegt voorzitter Bianca Buurman. “Maar het is een illusie te denken dat mensen zonder kennis en ervaring binnen een paar weken kunnen meedraaien. Je moet dit goed monitoren: hoe pakt dit uit voor cliënten, nieuwe medewerkers en de professionals die er al werken?”

Kritisch blijven

Ongeveer de helft van de respondenten van de Zorgvisie-poll vindt dat personeel zonder diploma ingezet moet kunnen worden. Zij kozen Eens, het lukt in deze arbeidsmarkt niet meer om alleen bevoegde mensen in dienst te nemen. Een toezichthouder in de ouderenzorg: “We moeten veel flexibeler denken en mensen mee de zorg in nemen met een goed inwerk- en scholingsprogramna.”

Een manager in de ouderenzorg vindt dat we breder moeten kijken dan alleen naar diploma’s. “Maar we moeten wel kritisch blijven op kwaliteit en capaciteiten. Anders wordt de belasting voor de andere collega’s te hoog en krijgen onze bewoners niet meer de zorg die zij nodig hebben.”

“Denk na over een herinvoering van het in service-opleidingssysteem aangepast aan de kansen, mogelijkheden en ontwikkelingen anno nu. Dus niet per se zij-instroom of BBL, maar zet een en ander eens naast elkaar of kijk bij de techniek waar praktijkopleidingen bij werkgevers weer mogelijk zijn”, aldus een cliëntraadslid in de ouderenzorg. Een andere respondent schrijft: “Micromanagement en een overkill aan onzin regels jagen goede mensen weg.”

‘Pure degradatie’

Een derde van de respondenten vindt niet dat personeelstekort dwingt tot motivatie boven diploma. Zij kozen Oneens, het is een illusie te denken dat mensen zonder kennis en ervaring binnen een paar weken kunnen meedraaien. “Als de norm wordt dat diploma’s niet meer nodig zijn, is het een pure degradatie en devaluatie van verzorgenden en verpleegkundigen”, aldus een verpleegkundige in de thuiszorg. “Hiermee krijgen cliënten niet meer de juiste zorg en zeker is de kwaliteit heel ver te zoeken. Zelf ben ik hbo-verpleegkundige en ben en voel mij verantwoordelijk voor het inzetten en leveren van kwalitatieve goede en juiste zorg.”

Defragmentatie

Een adviseur in de ouderenzorg motiveert de keuze voor ‘oneens’: “De denkwijze ‘dit type zorg/ADL-ondersteuning (verzorgkunde) kan iedereen geven’ is al jaren aan de orde. Van een minimale opleiding zijn we nu alleen maar een stapje verder afgegleden, naar ‘goede bedoelingen is voldoende’. Gevolg: het werk is uitgehold, gefragmenteerd. De essentie van het vak is steeds verder weggezakt met als gevolg demotivatie (o.a. door verdriet over achteruitgang kwaliteit zorg) en onnodige uitstroom uit het ooit zo prachtige vak ‘verzorgkundige’ wat gewoon fundamenteel iets anders is dan een ‘behandelkundige’, maar wel een vak. Dus wil je meer demotivatie en uitstroom, gewoon doorgaan en anders, zet alsjeblieft zo snel mogelijk in op een eenduidige opleiding ‘verzorgkundige’ (niveau 3) dus, ga werken aan defragmentatie!”

Een regieverpleegkundige in de ggz is stellig: “Uiteraard niet zonder diploma. We oefenen een vak uit. Zorg voor uiterst kwetsbare mensen, zorg dat steeds complexer wordt, ook binnen de ghz. Personeelsbeleid kan ik dit niet noemen. Mocht dit bij mijn werkgever spelen of gaan spelen dan ga ik op zoek naar een andere werkgever. Gaat dit in de gehele sector spelen, verlaat ik de zorg.”

Nuance

Voor iets meer dan de helft van de respondenten ligt de kwestie genuanceerder. Een teamleider in de ghz is het zowel eens als oneens: “Eens: Door de grote tekorten die er zijn en nog toenemen binnen de zorg, moeten we aan alle kanten alle zeilen bijzetten om onze dienstverlening doorgang te kunnen laten vinden. Dit kan door anders opgeleiden met affiniteit met de zorg, in een verkort traject ‘klaar te stomen’ voor onze sector. Oneens: Huidige zorgmedewerkers die jarenlang hiervoor een opleiding hebben gevolgd en ervaring in het werk hebben opgedaan, kunnen zich tekort gedaan voelen. Wat mogelijk weer kan leiden tot ontevredenheid en extra uitval/vertrek.”

Certificaat-denken

Een verpleegkundig specialist schrijft: “Ik denk dat je zeker met mensen moet gaan werken zonder diploma in de zorg. Meer maatschappelijke betrokkenheid bij het zorginfarct is 100 procent nodig. Maar de motivatie is verkeerd: als oplossing voor het personeelstekort. Ik denk dat je beter kunt investeren in het zittende personeel en zo een aantrekkelijke werkgever wordt zodat mensen bij je willen werken in plaats van je zittende medewerkers nu ook nog te vragen de rol van docent op zich te nemen, want dat is de gedachte: je leert het vak in de praktijk… Een tussenoplossing zou zijn: certificaat-denken. Je haalt (deel)certificaten op school en dan mag je daarmee aan de slag in de praktijk. Wil je meer en verder? Terug naar school: certificaten halen en dan weer aan de slag in praktijk. Lijkt me als vaste medewerker vele malen aantrekkelijker.”