Het schijnt dat ergens tijdens het begrotingsdebat eind oktober het CDA-Kamerlid Harm Krul een motie heeft ingediend waarin hij de regering verzoekt voorbereidingen te treffen voor een staatscommissie “die onderzoek doet naar en met voorstellen komt voor een toekomstbestendige en weerbare inrichting van het zorgstelsel in Nederland”.

De motie werd aangenomen, maar dat was nergens in de media te lezen. Ook bij ons niet, zo eerlijk moeten we zijn. Voor het eerst sinds tijden zet iemand het langetermijnfunctioneren van ons zorgstelsel op de agenda en niemand die het ziet of hoort. Geen vragen hoe die commissie vorm gaat krijgen, wie erin plaats moeten gaan nemen, welk mandaat ze krijgen en wat de exacte formulering is van de opdracht.

Overlevingscaroussel

Het is veelzeggend. In de politieke overlevingscaroussel die Den Haag is, is voor zoiets bedaagds als de lange termijn gewoon geen plaats. Dat blijkt wel uit de ontwikkelingen deze week. Het kabinet verzacht uit politieke overwegingen de bezuinigingen op onderwijs door onder meer geld te halen uit de zorgbegroting. Gevolg: koepelorganisaties NVZ, FMS, NFU, ZKN en V&VN stappen uit het overleg over een vernieuwd integraal zorgakkoord (IZA). Eerder keerde de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) het IZA al helemaal de rug toe. In beide gevallen was de voornaamste reden: een gebrek aan geld om de doelen te halen, aangevuld met een gebrek aan vertrouwen door de handelswijze in Den Haag.

Die – politiek gedreven – focus op de korte termijn ten koste van de lange termijn is dom. Want hoewel we er de afgelopen tien jaar aardig in geslaagd zijn de zorgkosten onder controle te houden, duikelt de toegankelijkheid van onze zorg – traditioneel het sterkste punt van de Nederlandse zorg – hard naar beneden.

Demografische periode

Jazeker, dat ligt aan de exploderende zorgvraag die weer rechtstreeks gecorreleerd is aan de vergrijzing die de komende vijftien jaar haar hoogtepunt moet bereiken. En natuurlijk aan de historisch krappe arbeidsmarkt. En ja, we moeten leren dat goed voor onze ouderen zorgen iets anders is dan wegdelegeren naar overbelaste professionals.

Maar de vergrijzing zien we al een jaar of vijftig aankomen en wat er tussen 2010 en 2015 op de arbeidsmarkt voor de zorg is gebeurd wegens bezuinigingen, was desastreus. Zicht op de lange termijn had daar tot veel beter – anticyclisch – beleid kunnen leiden.

En nu we het er toch over hebben: tot wanneer duurt die vergrijzing ook alweer? 2050? Hoe zou het zijn om voor die bewuste, demografisch bijzonder periode af te spreken dat de snelgroeiende behoefte aan zorg wel degelijk budgettaire gevolgen heeft? Met een staffel van 11,4 procent nu naar – pakweg – max 17,5 procent in 2040 en dan weer rustig omlaag?

En vervolgens een stevige regie plus stevig toezicht om de daaruit voortvloeiende miljarden daadwerkelijk bij de kwaliteit van leven en het dichten van de gezondheidskloof terecht te laten komen? Bij een nationale doorbraak op het gebied van databeschikbaarheid, bij het stutten en slimmer inrichten van systeemvoorzieningen als SEH, geboortezorg en eerste lijn? En bij zorgaanbieders die laten zien dat passende zorg bestaat en leidt tot betere resultaten voor minder geld? Ofwel, bij het dichterbij brengen van een stelsel dat gezondheid voorop stelt, in plaats van het produceren van zorg?

Beperkte taakopvatting

Dergelijke transities vragen om investeringen vooraf, zodat in een later stadium de vruchten ervan geplukt kunnen worden. Dat is iets anders dan wat de overheid (en niet alleen deze) al vele jaren doet: verandering roepen en dan de bezuiniging alvast inboeken.

Het lijkt soms wel alsof beheersing van de kosten de enige taak van het zorgbeleid is geworden. Kijk je naar de lange termijn, dan weet je dat dat een te beperkte taakopvatting is.

Pijnlijk

Nu hoor ik de huidige coalitie al roepen: Hoezo? We trekken toch 5 miljard euro uit voor halvering van het eigen risico? En dan wordt het pijnlijk. Want daarmee krijgen we precies te zien waarom de kortetermijn-agenda van de politiek zo’n funeste invloed heeft. Die 5 miljard worden niet geïnvesteerd in de beweging naar een werkbare toekomst, maar naar het in het heden verder vergroten van een zorgvraag die nu al niet gelenigd kan worden.

En inderdaad: de enige reden ervoor was kortetermijn politiek winstbejag, want de mensen die ervan lijken te profiteren, gaan straks de bijgevolg stijgende zorgpremies het hardst voelen.

Het is niet vreemd dat vrijwel de voltallige zorgpolder inclusief de gemeenten momenteel de kont tegen de krib gooit. Den Haag, kom met een geloofwaardig verhaal voor de lange termijn, doe boter bij de vis en laat zien dat ‘geven om de zorg’ beleidsmatig ook iets betekent. Dan zitten de koepelpartijen voor je het weet weer aan tafel.