Door Charlotte Oldenburg, Rene de Koning, Annette de Vries en Niek Kuijper, Strategie & Innovatie Cooperatie VGZ. Dit artikel maakt deel uit van de KiZ Special over de waarde van zorg op afstand na de coronacrisis. Naar de overzichtspagina.

De pandemie bracht ook een groot en snel groeiend draagvlak onder zorgaanbieders en patiënten met zich mee. Zorgverzekeraar VGZ merkt dat zorginstellingen en patiënten zinnige zorg op afstand waardevol vinden. En hoe deze ontwikkelingen een antwoord vormen op maatschappelijke uitdagingen als personeelstekorten, vergrijzing en steeds verder oplopende zorgkosten. Kortom: zorg op afstand heeft een duidelijke meerwaarde en is inmiddels onmisbaar voor duurzamere gezondheidszorg, ook na covid.

Meer tijd voor complexe patiënt   

Veel patiënten hebben door corona zorg op afstand ontvangen. VGZ zag dat de ervaringen verrassend positief waren. Zorg kon op afstand  alsnog doorgaan. bij  monitoring op afstand gaf het een gevoel van veiligheid. Patiënten hoeven minder te reizen en veel zorg bleek prima en efficiënter digitaal te kunnen. Thuismonitoring wordt door patiënten letterlijk als zorg heel dichtbij en persoonlijk ervaren.

Ook zorgaanbieders zien steeds vaker in dat veel digitale oplossingen ook echt meerwaarde bieden voor patiënten. Meer zorg op afstand creëert ook ruimte voor zorg die wel fysiek nodig is. Bovendien ontstaat extra tijd voor patiënten die meer aandacht nodig hebben. Een mooi voorbeeld hiervan is de digitale pre-operatieve screening (EPOS) bij het Dijklander Ziekenhuis en Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis. Patiënten kunnen hier de screening voor een operatie digitaal doen zonder tussenkomst van een arts. Artsen hebben hierdoor meer tijd voor complexere patiënten die ze fysiek willen zien.

Nieuwe normaal

Bij steeds meer zorginstellingen groeit het inzicht dat dankzij meer zorg op afstand minder fysieke ruimte nodig is. Zorgprofessionals van Tergooi zijn bijvoorbeeld al enige tijd actief met zorg op afstand via het programma Zorg Dichterbij. Voor de bouw van een nieuw ziekenhuis in Hilversum sorteert Tergooi  voor.

Janneke Brink-Daamen, voorzitter raad van bestuur Tergooi: “We gaan straks 20 procent van de zorg buiten de muren van het ziekenhuis organiseren. Zorg in of dichtbij de eigen omgeving is vaak prettiger. Bovendien blijkt digitale zorg goed te passen in zorgtrajecten, waarbij periodieke digitale monitoring van een patiënt wordt afgewisseld met fysiek bezoek. Binnen Tergooi doet nu al 40 procent van de medisch specialisten mee en zijn verpleegkundigen, poli-assistentes en managers van zo’n twintig specialismen betrokken. In totaal lopen er meer dan zeventig initiatieven, waarvan elf ook al nieuwe werkwijzen zijn. Dus niet meer terug naar het oude normaal, want dit is het nieuwe normaal.”

Ook Tergooi merkt veel draagvlak bij patiënten om vast te houden aan zorg op afstand. “60 procent geeft aan vaker gebruik te willen maken van een videoconsult. Wel vinden ze het prettig als ze de arts af en toe ook face-to-face kunnen spreken. Verder blijkt dat patiënten zich graag beter voorbereiden: 80 procent zou graag van tevoren digitale informatie ontvangen en meer dan 65 procent vult graag vooraf een digitale vragenlijst in.”

Ook bij GGZ Noord-Holland-Noord raakte zinnige zorg op afstand in 2020 in een stroomversnelling. De online GGZ-therapie DiSofa kon juist in coronatijd gewoon doorgaan voor vierhonderd cliënten. “De behandeling is een combinatie van beeldbellen en huiswerkmodules waar de cliënt tussendoor mee aan de slag gaat”, vertelt Joris Arts, manager DiSofa.

“GGZ-ondersteuning op afstand biedt verschillende voordelen, zoals flexibiliteit, de gesprekken zijn zeven dagen per week, ook ’s avonds. Ze vinden plaats vanuit de veilige eigen huiskamer. Er is geregeld feedback op gemaakte opdrachten en er kan snel hulp worden geboden. De waardering van onze cliënten is hoog. Patiënten waardeerden onze dienstverlening met gemiddeld een 8,73.” De gebruikers van digitale zorg  zijn niet anders dan de gebruikers van fysieke zorg. “De therapie is echt niet alleen voor twintigers. De oudste cliënt die momenteel bij ons in behandeling is, is 77”, aldus Arts.

Zorgpaden opnieuw inrichten

Maar hoe borg je duurzame oplossingen? Doordat covid lang duurt, leidt dat tot blijvende gedragsverandering. Bij de eerste golf wilden patiënten soms terug naar ‘normaal’, maar inmiddels merkt VGZ dat zorg op afstand ook normaal is geworden. En in veel gevallen vinden patiënten het ook prettiger en willen niet meer terug naar volledig fysieke zorg.

Marjo Vissers, divisievoorzitter Zorg bij Coöperatie VGZ: ‘’We zijn voorstander van zinnige zorg, waarin digitale of een combinatie van digitale en fysieke zorg voortaan het uitgangspunt is. Oftewel: digitaal waar het meerwaarde biedt voor de patiënt en fysiek als het nodig is.’’

VGZ ziet dat zorginstellingen die een duidelijke strategie hebben op digitale zinnige zorg, en inzetten op een cultuurverandering, ook na corona de goede dingen van zorg op afstand vasthouden. Hierbij is het belangrijk dat zij op basis van de behoefte van patiënten digitaliseren en patiëntervaringen actief monitoren. Om zorg op afstand vast te houden is het noodzakelijk om het zorgpad aan te passen. Dit betekent niet alleen het digitaliseren hiervan, maar ook het proces opnieuw inrichten.

Slimme inzet

Bijkomend voordeel van zorg op afstand is dat het ook kan leiden tot slimme inzet van personeel en lagere zorgkosten. Patiënten kunnen bijvoorbeeld vooraf digitaal alvast een vragenlijst invullen. En bij telemonitoring kunnen zorginstellingen bij afwijkende scores direct contact opnemen waardoor ze een (spoed)opnames kunnen voorkomen. “Zorg op afstand als onderdeel van het zorgproces is een mooie stap. Maar er is meer nodig. We blijven daarom naar duurzame oplossingen zoeken, samen met zorgprofessionals, patiënten, zorginstellingen, en andere zorgverzekeraars,” besluit Vissers.

Lees hier meer over voorbeelden op het gebied van telemonitoring.