Zorgbestuurders moeten volwaardige financiële sparringpartners zijn

Tekst: Johan Faber

De Masterclass financieel management in de zorg is speciaal bedoeld om de financiële kennis van zorgbestuurders, -toezichthouders en -managers zonder financiële achtergrond te verbeteren. En dat is nodig ook, zegt hoogleraar Dennis Vink van de Nyenrode Business Universiteit.

Dennis Vink windt er geen doekjes om: “De financiële kennis van zorgbestuurders is over het algemeen zwaar onder de maat. Ik zie zelfs wel eens financieel directeuren die gewoon niet weten waar ze over praten, al zijn zij niet de primaire doelgroep van deze Masterclass. Wij richten ons vooral op bestuurders, managers en toezichthouders zonder financiële achtergrond. Zij moeten op hetzelfde niveau kunnen praten als de financials, en financieel sturing kunnen geven aan de organisatie. Maar het ontbreekt ze vaak aan simpele basiskennis over financieel-strategische vraagstukken, en dat is best treurig. Bestuurders leunen vaak op hun accountant, maar een accountant heeft geen strategische managementfunctie. Hij controleert de jaarrekening, maar hij kan niet een bestuur adviseren.”

Dat gebrek aan financiële knowhow heeft volgens Vink, hoogleraar Financiën en Investeringen aan Nyenrode Business Universiteit, voor een belangrijk deel te maken met gemakzucht. “In de zorg is altijd vraag, dus men is gewend geraakt aan het idee dat het geld toch wel binnenkomt, en dat je dus niet zo strak hoeft te sturen. Bovendien was de overheid in het verleden altijd wel bereid om in het uiterste geval een en ander bij te passen. Tegenwoordig moeten zorginstellingen steeds meer hun eigen broek ophouden, maar veel zorgbestuurders hebben nog die traditionele zorgmentaliteit.”

Met de Masterclass Financieel management in de zorg wil Vink, als één van de docenten, de deelnemers bijscholen in wat hij ‘financieel leiderschap’ noemt. “Dat begint met het kunnen lezen van bijvoorbeeld een balans en een resultatenrekening, maar dat kunnen ze vaak al niet. En als ze het wel kunnen stellen ze geen vragen, omdat ze teveel respect hebben voor de financieel directeur. Het doel van de Masterclass is uiteindelijk dat de deelnemers binnen de eigen zorginstelling financieel ‘in control’ zijn. Dan heb je het bijvoorbeeld over het beheer van je werkkapitaal, of de doelmatigheid van je bestedingen. Sommige deelnemers willen misschien hun eigen business cases financieren – hoe vliegen ze dat aan? Hoe vormen ze een gefundeerde mening over de financiële problemen van de eigen organisatie? Dat soort kwesties komen allemaal aan de orde.”

Zorginstellingen hebben in het verleden vaak verkeerde investeringsbeslissingen genomen, weet Vink. “Dat komt niet alleen door een gebrek aan kostenbewustzijn, maar ook gewoon omdat de beslissers financieel niet onderlegd zijn. Niet een begroting kunnen lezen, het verschil niet kennen tussen CAPEX (capital expenditures) en OPEX (operating expenditures), en noem het maar op. Ondertussen laten ze de financieel directeur vaak zijn gang gaan, terwijl die misschien een veel te agressieve strategie voert. De Raad van Toezicht ten slotte functioneert niet omdat ze daar ook geen kaas hebben gegeten van financiën, en de leden bovendien weer vrienden zijn met het bestuur. Met andere woorden: als relevante kennis in de top van de organisatie ontbreekt, klopt de governance vaak ook niet.”

Overigens is die haperende governance niet uniek voor de zorg, weet Vink. “Van de tien bedrijven met een slechte Raad van Toezicht merk je er acht gevallen niets van, omdat het toch wel goed gaat. Daar heeft een RvT helemaal geen toegevoegde waarde. Maar bij die twee bedrijven waar het niet goed gaat heb je natuurlijk een groot probleem. Iets vergelijkbaars kun je zeggen over de zorg: het valt pas op hoe slecht er financieel wordt gestuurd als het echt verkeerd gaat, als een ziekenhuis bijvoorbeeld een verkeerde investering doet. Maar zolang het goed gaat merk je er weinig van.”

De noodzaak om grip te krijgen op het financieel bestuur groeit in ieder geval, denkt Vink, want de zorg staat zwaar onder druk. Door o.a. inflatie en stijgende loon- en energiekosten zijn de marges flinterdun, en zullen zorginstellingen financieel zéér strak moeten sturen. “De checks en balances moeten op orde zijn,” zegt Vink. “Maar als je toekomstgericht wilt werken moet je bijvoorbeeld ook een investeringsbegroting hebben voor de komende vijf jaar. Het probleem is dat heel veel zorginstellingen helemaal geen investeringsbegroting hebben; ze bepalen gewoon aan het einde van het jaar wat ze met het geld gaan doen, als ze tenminste geld hebben. Maar zo werkt dat natuurlijk niet – je moet een financiële strategie hebben om te overleven.”

Vink hoopt in ieder geval dat deelnemers aan de Masterclass uitgroeien tot volwaardige financiële sparringpartners. “Als je beschikt over de relevante financiële kennis kun je niet alleen je organisatie beter aansturen,” zegt hij. “Je vergroot ook het maatschappelijk belang van je instelling, en je kunt meer rendement halen op je investeringen.”

Prof. dr. Dennis Vink is hoogleraar Financiën en Investeringen aan Nyenrode Business Universiteit en directeur van het Nyenrode Center for Finance. Hij is één van de docenten tijdens de Masterclass Financieel management in de zorg, op 22 en 23 mei en 19 juni 2024 in Breukelen.